تاثير كامپيوتر بر جامعه

جامعه شناسي كامپيوتر

كامپيوتر و اينترنت امروزه به بخش غير قابل انكار و مهمي از زندگي اكثر مردم جهانمبدل شده است. بررسي جامعه شناختي و تاثير متقابل جامعه بر كامپيوتر و جامعه شبكهاي و بالعكس اثرات فراوان كامپيوتر و برنامه هاي كامپيوتري و اينترنت و... بر شكلجامعه، ساختار و سازمان آن، هنجارها و ارزشهاي جامعه و حتي انحرافات اجتماعي و... مسئله قابل ملاحظه اي است. از ديگر سو از بعد روان شناختي، تاثيرات فراوان كامپيوتربر روح و روان افراد و مشكلات يا تبعاتي از اين قبيل نيز كم اهميت نمي باشد. از ديداقتصادي، بازار گسترده كامپيوتر و ثروت فراواني كه از اين طريق به شكل خرد و كلانعايد عده اي مي شود و مواردي از اين قبيل كه ثروتمندترين فرد جهان صاحب شركتمايكروسافت است و نيز اين موضوع كه امروزه كشورهايي كه در جامعه اطلاعاتي نقشبيشتري ايفا كنند ثروت بيشتري خواهند داشت و بالعكس مسئله مهمي به نظر مي رسد. ازبعد سياسي، تاثير متقابل سياست و شبكه هاي كامپيوتري و اينترنتي غير قابل اغماض بهنظر مي رسد. از دريچه فرهنگ نيز انكار تاثير متقابل اينترنت و كامپيوتر با فرهنگ هرجامعه اي اشتباهي بزرگ است. به هر روي تفاوت بارز امروز و ديروز و تفاوت قرن 21 باقرن 20 همين تاثير فراوان كامپيوتر در زندگي انسان است. گرچه طيف اين تاثيرگذاريبسيار وسيع مي باشد و كشورهاي صنعتي و عقب مانده و طبقات غني و فقير تفاوت وتمايزهاي فاحشي در اين زمينه با يكديگر دارند، اما به نظر مي رسد در طي سالهايآينده به تدريج اين تمايزات حداقل در شكل ظاهري اش كاهش يابد و قرن آينده قرنكامپيوتر و جامعه آينده بشري، جامعه اطلاعاتي و شبكه اي باشد.

ايران ما هم هر روز وابستگي بيشتري در زمينه كامپيوتر و اينترنت احساس مي كند. هرروز بر تعداد كاربران اينترنت افزوده مي شود و هر لحظه دلبستگي و علاقه و وابستگي ونياز ما با اين ساخته بشري بيشتر مي گردد. تمام اين داستانها را گفتم از حرص اين كهچند روزي است كامپيوترم ويروس گرفته و به همين علت كمتر مي توانم در سايت ها جستجوكنم و حتي كمتر مي توانم وبلاگم را آپديت كرده يا حتي عكس و گرافيكي در آن به كاربرم!!!

لذافارغ از موارد تئوريكي كه در بالا در مورد نياز و وابستگي امروز بشر به كامپيوتر واينترنت گفتم،، خود به طور محسوس نيز اين مسئله را در چند روز اخير درك كردهام!

كامپيوتر و سرعت

در يك كشور فقير، استفاده از ريزكامپيوتري كه توسط ماهواره به يك سيستم اطلاعاتي كه نيمي از جهان را در بر دارد

مرتبط است، عملي احمقانه مي‌باشد. اين عمل، نوعي افراط و زياده‌روي تكنولوژي است. اگر گروه‌هاي محلي را مجبور كنيم كه كامپيوترهايي كاملاً پيشرفته را خريداري كنند، اين نوعي ستم و بي‌رحمي در حق آنها است.

جري ماندر

يكي از مشهورات زمانه، مطلوبيت سرعت است و كامپيوترها از اين جهت كه بر سرعت كارها مي‌افزايند، ستوده مي‌شوند، امّا آيا واقعاً سرعت تا چه حدّ براي جامعه و عموم مردم مفيد است؟ آيا براي شركت‌ها و مؤسسّات بزرگي كه در پي بلعيدن جهان هستند، چقدر سودمند است؟

تحقيقات بيانگر آن است كه شتاب گرفتن زندگي، آثار روحي و رواني نامطلوبي بر جامعه به جاي مي‌گذارد و تنها مؤسسّات عظيم از اين شتاب سود سرشاري مي‌برند.

در سال‌هاي اخير، در برابر اين عقيده كه «بزرگ‌تر لزوماً بهتر است»، ايستادگي شده است. افرادي مانند «ليپولدكوهر» و «اي.اف. شوماخر» و هم چنين جنبش‌هايي مانند «گرينز» و «بيوريجناليسم» درباره اين موضوع كه اندازه‌ها و معيارهاي محض اقتصاد و تكنولوژي كشورهاي مدرن، مشكلات ساختاري غيرقابل حلي را به وجود مي‌آورند و منجر به بيگانگي ميان مردم، دشمني ميان كشورها و تخريب طبيعت مي‌شوند، اظهار نظر كرده‌اند. آنچه به نحو جدي مطرح است اينكه اگر كوچك‌تر زيباتر است، (همان گونه كه اكثريت موافقند)، كندتر و آهسته‌تر چه طور؟ تنها اندكي از مردم معتقدند، سرعت يكي از ابعاد مهم اندازه‌گيري است.

بزرگ‌ترين مؤسسّات و سازمان‌هاي جهان امروز ـ ارتش، شركت‌ها، دولت‌ها، بانك‌ها ـ تنها زماني مي‌توانند بزرگ و از نظر جهاني وسيع باشند كه قادر باشند به سرعت از داده‌هاي عظيم و پيچيده‌اي كه در بين شعبات گوناگون آنها در جريان است، آگاهي داشته باشند، كامپيوترها، همراه با ارتباطات دوربرد ماهواره‌اي، موفق شده‌اند محدوديت‌هاي قديمي در ارتباط با اندازه را از بين ببرند. امروز يك مؤسسه مي‌تواند خود را فراتر از مرزها گسترش داده، تمامي جهان را احاطه كند. مرزهاي بين‌المللي از بين رفته‌اند.

در حالي‌كه كامپيوترها به دايره اطلاعات، سرعت بخشيده و از نظر جغرافيايي مؤسسّات بزرگ را گسترش داده‌اند، انسان‌ها براي اينكه بتوانند خود را با اين گستردگي و سرعت تطبيق دهند، مجبور شده‌اند كه سريع‌تر حركت كنند و در حالي كه مؤسسّات، حجم فعاليت‌هاي اقتصادي را سرعت بخشيده‌اند (نقشه‌برداري ماهواره‌اي از منابع، دسترسي و وارد شدن به محل‌هاي بكر و دست نخورده، حركت سريع سرمايه‌ها، توسعه سرمايه‌هاي زير بنايي) چهرة كرة زمين بسيار سريع‌تر از هر زمان ديگري دچار تغيير و تحول شده است. فعاليت‌هاي شركت‌ها سرعت مي‌گيرد، تأثيرات بر روي كره زمين شتاب بيشتري به خود مي‌گيرد و فعاليت‌هاي انسان‌ها نيز همين‌طور. آيا اين روندي مثبت است؟

در اجتماع ما، سرعت چنان ستوده شده است كه گويي به خودي خود، نوعي حسن و مزيت است و امروزه سرعت اطلاعات، با ميزان بي‌سابقه‌اي از اطلاعات، ما را در خود غرق كرده است؛ در حالي كه بيشتر اين اطلاعات در مرحلة عمل بي‌فايده هستند. نتيجه واقعي اين تحول، افزايش تنش‌هاي رواني و اضطراب در انسان‌ها است، به خصوص زماني كه ما سعي مي‌كنيم خود را با جريان در حال رشد اطلاعات هماهنگ كنيم. سيستم‌هاي عصبي، سرعت را بيش از قوه ادراكي، تجربه مي‌كنند و تحت تأثير آن قرار دارند. اين وضعيت مانند اين است كه انگار همگي ما در يك بازي ويدئويي كه مورد توافق همة اجتماع است، گرفتار شده‌ايم؛ جايي كه اطلاعات بر روي صفحه نمايش، سريع‌تر و سريع‌تر ظاهر شده و ما به طور جدّي در حال تلاش براي تطبيق سرعت خود با سرعت اين اطلاعات هستيم.

در حقيقت بازي‌هاي ويدئويي بهترين مثال براي اين وضعيت هستند. اغلب با اين ادّعا كه «اين بازي‌ها هماهنگي بين چشم و دست را سرعت مي‌بخشند»، از آنها دفاع شده است. در نشست‌هايي كه بين رؤساي توليدكننده بازي‌هاي ويدئويي تجاري صورت مي‌گيرد، اين ادّعا را در برابر گروه‌هايي از خانواده‌ها كه به دنبال ممنوعيّت اين بازي‌ها هستند، به صورت مؤثر و كاري طرح مي‌كنند. امّا اين سؤال مطرح است كه چرا افزايش سرعت هماهنگي بين دست و چشم پسنديده است؟

تنها فايده واقعي اين هماهنگي مي‌تواند، اين باشد كه مهارت‌هاي بسكتبال يك فرد را افزايش خواهد داد و يا فرد را براي يك بازي ويدئويي سريع‌تر آماده خواهد كرد. رونالد ريگان از بازي‌هاي ويدئويي به عنوان يك تربيت‌كننده خوب نسل جديد خلبانان هواپيماهاي بمب‌افكن ستايش كرد. مانند خلباناني كه عراق را بمباران كردند و تجهيزات آنها مشابه بازي‌هاي ويدئويي بود.

در طي هزاران سال، بشر هماهنگي دست و چشم خود را با عوامل طبيعي و محيطي تطبيق داده بود كه مي‌توان از آن با «سرعت طبيعي» ياد كرد. همة چيزهايي كه انسان‌ها با آن سر و كار داشتند، با سرعتي متناسب با توانايي‌هاي ما در حال حركت بودند، اين نوع تطبيق لازم بود تا نوع بشر بتواند به حيات خود ادامه دهد؛ زيرا بشر بايد به وسيله دستان خود كارها را انجام مي‌داد.

همراه با انقلاب صنعتي، بسياري از چيزها سرعتي مكانيكي يافتند. از آنجا كه محيط طبيعي راه را هموار كرده بود و زندگي انسان نيز به محيط‌هاي دست‌ساز بشر انتقال پيدا كرد، آهنگ و ريتم طبيعي واكنش‌ها و عكس‌العمل‌هاي ما، جاي خود را به ريتم و آهنگ صنعتي داد. ما ياد گرفتيم تا با سرعت‌هاي مكانيكي تعامل متقابل داشته باشيم، همان گونه كه كارگران خط مونتاژ و بيشتر رانندگان اتومبيل با اين تطابق آشنا هستند. امروزه ماشين‌ها با سرعت‌هاي الكترونيكي حركت مي‌كنند و چرخه فعاليت‌ها نيز در حال سريع‌تر شدن است و ما نيز در اين چرخه زندگي مي‌كنيم.

بازي‌هاي ويدئويي كامپيوتري، آموزش‌دهنده‌هاي خوبي براي جهان سريع‌تر هستند. وقتي ما با اين بازي‌ها مشغول هستيم، هدف ما اين است كه محو و غرق در آنها شويم. سمبل‌ها و نشانه‌هاي الكترونيكي روي صفحه نمايش، وارد مغز ما مي‌شوند، از سيستم عصبي ما عبور مي‌كنند، و عكس‌العمل در موقعيت‌هاي جنگ يا پرواز را كه در نهاد ما وجود دارد و در اينجا خود را از راه دستان ما بروز مي‌دهد، تحريك مي‌كند. تفكر بسيار كم و ناچيزي در بازي‌هاي كامپيوتري نياز است. شيئي كه ما با آن بازي مي‌كنيم، قرار است به سرعت و بدون تأمل از خود عكس‌العمل نشان دهد.

يك بازيكن حرفه‌اي بازي‌هاي ويدئويي، برنامه كامپيوتري را وا مي‌دارد كه سريع‌تر برود و همراه با افزايش سرعت اين چرخه، بازيكن و ماشين در يك چرخه روان و در حال حركت به يكديگر مرتبط مي‌شوند؛ چرخ‌هايي كه جنبه و ابعاد هر دو را در بر دارد، با گذشت زمان و تمرين، توانايي‌هاي انسان به برنامه كامپيوتري شباهت پيدا مي‌كند؛ تحول، با اين تعامل متقابل سريع‌تر مي‌شود، امّا اين فرايند تحول به صورت قابل ملاحظه‌اي جديد و بي‌سابقه است. تغيير و تكامل كه ابتدا به صورت تعاملي بين انسان‌ها و طبيعت صورت مي‌گرفت، اكنون بين انسان و محصولات ساخت خود انسان، اتفاق مي‌افتد. ما روابط خود را به طور متقابل با محيطي كه خود ايجاد كرده‌ايم بسط و گسترش مي‌دهيم؛ با ماشين‌هايي كه خود ساخته‌ايم و با خودمان. اين وضعيت، نوعي «زاد و ولد دروني» است كه مي‌گويد، ما و طبيعت با يكديگر رابطه‌اي نداريم.

بازي‌هاي ويدئويي و كامپيوترها، فرايندي را سرعت مي‌بخشند كه قبلاً توسط نسلي از بينندگان تلويزيون تحريك شده بود. بيشتر مردم، تماشاي تلويزيون را عملي منفعل و يك طرفه مي‌دانند ـ كه همين طور هم هست ـ در حالي كه بازي‌هاي ويدئويي و كامپيوترها تعاملي متقابل دارند.

تلويزيون، ما را كودن و پُرتنش بار مي‌آورد. تماشاي تلويزيون تنها وضعيت ذهني مناسبي براي بازي‌هاي كامپيوتري و تعلق به كامپيوتر به وجود مي‌آورد. زماني كه تكنولوژي‌ها با هم تلفيق شوند، نسلي از مردم را به وجود مي‌آورند كه بسيار پرشتاب‌تر از آن هستند كه خود را با ريتم‌ها و حركت‌هايي آهسته، طبيعي و ابتدايي تطبيق دهند. بازي‌هاي ويدئويي، تلويزيون، كامپيوترها، واكمن‌ها، بچه‌هايي كه راديوهاي بزرگ را در خيابان حمل مي‌كنند و خيابان و خط مونتاژ و بزرگ‌راه و آزادراه، همه و همه، جزيي از فرآيند سرعت هستند كه زندگي و حيات ما را سريع‌تر و سريع‌تر مي‌چرخانند؛ كاري مي‌كنند كه زندگي پر جاذبه‌تر به نظر برسد. در حالي‌كه تنها بي‌ثبات و پر شتاب‌تر شده است.

اين پيش فرض كه سرعت ذاتاً چيز خوبي است، به بخش‌هاي ديگر نفع مي‌بخشد. بخش‌هايي كه بيشترين منفعت را مي‌برند، مؤسسّات عظيمي هستند كه قادرند سرعت معاملات و داد و ستدها را افزايش داده، مستقيماً به سوي قدرت و پول حركت كنند. براي بيشتر باقيماندة جهان، تأكيد بر سرعت و شتاب مضر است. مطمئناً سرعت براي كارگران، مضرّ و صدمه‌زننده است؛ براي ارتباطات مردمي مضرّ است. سرعت، اضطراب و نگراني ايجاد مي‌كند و پيامدهاي مخربي در بقاي فرهنگ‌هاي مخلتف غير غربي دارد.

مردم بومي تمايل دارند در واحدهاي اقتصادي كوچك با كار جمعي، كه تمامي تصميمات در آنها با توافق همه صورت مي‌گيرد، به فعاليت مشغول شوند. اين تمايل به خودي خود، ميزان زيادي صميميت ميان مردم ايجاد مي‌كند. از آنجايي كه زمان به عنوان يكي از نعمت‌هاي متعدد خداوند است كه مردم بومي و ساده، بيشتر از ما از آن لذت مي‌برند، ارتباطات در ميان آنها نيز معمولاً با يك آهستگي سنجيده تعريف شده است. مردم هول و شتابان نيستند. آنها به فكر انجام دادن بيشتر در زمان كمتر نيستند، زيرا زمان كافي براي به انجام رساندن آنچه كه نياز به انجام دادن است، وجود دارد. آنها از مشغوليت‌هاي شخصي خود لذت مي‌برند، در حالي كه شتاب و عجله بيش از حدّ، اجازة چنين لذتي را به آنان نمي‌دهد. وقتي قرار است كارها انجام شوند، با همكاري و هم‌دلي گروه انجام مي‌شود.

امروزه فشار فرهنگ‌هاي مهاجم غربي، باعث شده است كه زندگي جوامع غربي در جهت‌ها، زمان‌ها و زمان‌بندي‌هاي كاملاً متفاوتي شكل بگيرد. اين مسئله حيات فرهنگ‌هاي غير غربي را از طريق تغيير آداب و رسوم و روش‌هاي سنتي آنها، تهديد مي‌كند.زماني مقاله‌اي را در «گفتمان توسعه» به نام پرستش خداي دروغين، نوشته «كن دارو» و «مايكل ساكسنين» مطالعه مي‌كردم. اين دو نويسنده، بيشتر عمر خود را صرف انتقال تكنولوژي‌هاي كوچك و محدود به روستاهايي در فقيرترين كشورهاي جهان كرده‌اند. مقاله، گزارشي است در مورد «جنون كامپيوتر». همان جنوني كه ميان آژانس‌هاي عمران بين‌المللي و گردانندگان آنها كه از اتصالات كامپيوتري طرفداري مي‌كنند، وجود دارد. به عقيدة دارو ساكسنين، فرضيه اين است كه كامپيوترها ارائه كنندة ارتباطاتي بي‌سابقه، سريع و ارزان، در جهت آباداني و عمران روستا هستند كه مي‌توانند «نيازهاي اطلاعاتي» آنها را براي صنعتي شدن برآورده كنند. اين دو نويسنده، نتيجه‌گيري مي‌كنند كه اين فرضيه‌اي «مزخرف و خطرناك» است، زيرا:

در يك كشور فقير، استفاده از ريزكامپيوتري كه توسط ماهواره به يك سيستم اطلاعاتي كه نيمي از جهان را در بر دارد مرتبط است، عملي احمقانه مي‌باشد. اين عمل، نوعي افراط و زياده‌روي تكنولوژي است. بيشتر كشورهاي فقير، به تكنولوژي‌هايي بسيار ساده‌تر مانند ماشين‌هاي تايپ، كتاب‌هاي مرجع، ابزارهاي دستي، دوچرخه و ضبط صوت نيازمندند. يافتن تعميركاران ماهر كامپيوتر تقريباً غيرممكن است؛ اگر گروه‌هاي محلي را مجبور كنيم كه كامپيوترهايي كاملاً پيشرفته را خريداري كنند، اين نوعي ستم و بي‌رحمي در حق آنها است.

تمركز قدرت
اخيراً در كنگره‌اي با نام «كنگره مناطق زيستي ملي» شركت كردم كه در آن 250 نفر با هدف تجزيه قدرت سياسي مركزي به نفع قدرت محلي، خودكفايي اقتصادي و فطرت مبتني بر طبيعت و محدوديت يا «فطرت سبز» كار مي‌كردند. چندين تن از شركت‌كنندگان در كنگره، آشكارا از نقشي كه كامپيوترها در ساختن شبكه‌هاي ارتباطي بين مناطق زيستي و به تبع آن، تسهيل كردن تبادل سريع اطلاعات در اين مناطق دارند، دفاع كردند. علي‌رغم اين مسئله كه استفاده از كامپيوترها در اين جهت، ممكن است سبب ايجاد تمركز قدرت شود، اين موضوع مورد بحث قرار گرفت كه كامپيوترها «ابزاري خنثي» هستند كه مي‌توانند به گروه‌هايي كه اهدافشان تكفير مؤسسّات بزرگي است كه

كامپيوترهاي را اختراع كرده‌اند و بر آنها سلطه دارند، كمك كنند. اين يك حيله جالب است:
ما اختراع آنها را مي‌گيريم و مانند يك نوع مبارزه ژاپني از آن عليه به وجود آورندگان آن استفاده مي‌كنيم. اين حيله در ابتدا جالب به نظر مي‌رسد، امّا با توجه به خصوصيت ماهوي كامپيوترها كه ناگزير منجر به تمركز مي‌شود، نمي‌توان بر روي آن حساب كرد.

اين مسئله در ابتدا با توجه به ظاهر كامپيوترها كه شكل يك فناوري دموكراتيك محدود را دارند، ما را به اشتباه مي‌اندازند. مردم در خانه‌شان كامپيوتر دارند و آن را براي خود و سازمان‌شان مفيد و قدرت‌بخش مي‌بينند. كامپيوترها در بسياري زمينه‌ها كمك‌كننده هستند و نظارت‌هاي شخصي قابل توجهي بر خلاف تكنولوژي‌هاي ديگر مانند تلويزيون، به افراد ارائه مي‌كنند. گروه‌هاي اجتماعي و سياسي كوچك، كامپيوترها را ابزار ارزشمندي براي ذخيره و نگهداري اطلاعات، ايجاد شبكه، فرايندهاي پستي، تهيه نسخه‌هاي تميز و مرتب، تهيه ليست‌هاي عضويت، نگه‌داشتن حساب و كتاب‌ها و غيره مي‌دانند. با همة اين موارد، هنوز سؤالي در اينجا مطرح است. مسئله اصلي اين نيست كه آيا كامپيوترها مي‌توانند به شما و گروهتان سود برسانند يا خير. سؤال اين است كه چه كسي بيشترين فايده را از وجود كامپيوترها در جامعه مي‌برند؟ پاسخ اين است كه با همه اين مزيت‌هاي محدود، اين مؤسسّات بزرگ هستند كه بيشترين سود را مي‌برند و خود نيز به خوبي نسبت به اين مسئله آگاهند. اختراع كامپيوتر، توسط يك گروه از افراد شريف و نجيب و اصلاح‌طلب ساده لوح كه قصد داشته باشند به وسيله تكنولوژي، دموكراسي بيشتري ايجاد كنند، صورت نگرفته است. با وجود اينكه كامپيوترها در دهة 1920 اختراع شدند، اين نيروهاي انتظامي امريكايي و انگليسي بودند كه براي نخستين بار از آنها به طور جدي به عنوان يك سيستم راهنما براي موشك‌هايشان در جريان جنگ جهاني دوم استفاده كردند. دو دهه بعد، «آي. بي. ام» ـ IBM ـ اين فناوري را به استفاده‌هاي تجاري عظيم تغيير داد و از دهة 1970 به بعد «آتاري» و «اپَل» مأموريت خود را براي ورود كامپيوتر به همه خانه‌ها و مدرسه‌ها اجرا كردند. تا دهة 1970، ارتش و شركت‌هاي بزرگ، به طور كامل كامپيوترها را با سود فراوان و دسترسي جغرافيايي گسترده‌تر براي عمليات متمركز وارد تمامي امور خود كرده بودند. آن اصلاح‌طلبان ساده لوح، حتي يك دكمة پلاستيكي را فشار نداده بودند. تكنولوژي كامپيوتر، قسمت اصلي از يك زيربناي فني پيشرفته است و كامپيوترها ممكن است در جامعه‌اي پديدار شده باشند كه پيش از اين، در ابتداي مسير فناوري و پيشرفت بودند. ساخت كامپيوترها بسيار گران تمام مي‌شود، آنها به طرز بسيار پيچيده‌اي با سيستم‌هاي تلفني مركزي ارتباط دارند و برخي از استفاده‌هاي بهينه‌اي كه مي‌توان از آنها كرد، مانند محاسبه بسيار سريع و نقشه‌برداري ماهواره‌اي از منابع زيرزميني، آنچنان پرهزينه هستند كه تنها مؤسسّات عظيم مي‌توانند از عهده آن برآيند.

كامپيوترها مانند ديگر تكنولوژي‌هاي پيشرفته نظير ارتباطات ماهواره‌اي، كشاورزي ماشيني، روبات‌شناسي، مواد ضد آفات و ... در خدمت اقتصاد هستند حال هر چه اندازه و حجم تشكيلات اقتصادي و شركت بزرگ‌تر باشد، توانايي تهيه كامپيوترهاي بيشتري را دارد. علاوه بر اين، كامپيوترها پيچيده‌تر و سطح بالاتر شده و بايد توسط گروه اجرايي آزموده‌تر اداره شوند، و در مناطق اقتصادي كه به طور گسترده پراكنده شده‌اند، ارتباطات كامپيوتري بيشتري نسبت به مؤسسّات و واحدهاي كوچك‌تري وجود خواهد داشت. در نتيجه، تجارت‌هاي بزرگ‌تر از امتيازات بيشتري برخوردار خواهند بود. با وجود اينكه تجارت‌ها و كسب‌هاي كوچك‌تر هم از وجود كامپيوترها استفاده مي‌كنند، تجارت‌هاي بزرگ‌تر، بسيار بيشتر سود مي‌برند؛ زيرا بزرگي و پيچيدگي و دسترسي به عمليات‌هايي كه كامپيوتر آنها را تسهيل مي‌كند، به منابع مالي بسيار بيشتري نياز دارد.