دسته بندی سایت
پیوند ها
كشور ايران به دليل داشتن انواع پوست بز و گوسفند از توليد كنندگان عمده پوست و چرم سبك محسوب ميشود و به علت آب و هواي نيمه خشك پوست گوسفند و بز ايران از مرغوبيت بالايي برخوردار است ولي متأسفانه دامداران كشور به دليل كم ارزش قلمداد نمودن پوست و پشم و اينكه نوع تغذيه در ايران بيشتر به گوشت گوسفند اختصاص دارد و همچنين به علت نداشتن آگاهي و انگيزه لازم جهت حفظ و حراست از اين ثروت ملي، توجه لازم را مبذول نميدارند و از ساليان گذشته انواع پوست، سالامبور و محصولات نيمه ساخته چرمياز كشور ما با ديدگاه سنتي صادر گرديده است كه عمده صادرات ايران بر حسب آمار موجود مختص به صدور سالامبور و كراست بوده است و اين در حالي است كه ميتوان ارزش افزوده زيادي را از طريق توليد محصولات ساخته شده چرميبه وجود آورده و به تبع آن درآمد ارزي بالايي را تحصيل نمود. بويژه اينكه محصولات چرمياز تنوع بالايي برخوردار بوده به نحوي كه تنوع اين محصولات بالغ بر 60 نوع ميگردد و هر ساله در سطح ملي، منطقه اي و بين المللي نمايشگاههاي محصولات چرميبه نمايش گذاشته ميشود كه متأسفانه نقش كشور ما علي رغم امكانات بالقوه و بالفعل در اين نمايشگاهها بسيار كم رنگ ميباشد، براي مثال در سال 1376 در نمايشگاههاي جهاني چرم و البسه چرميدر پاريس و بولونيا ايتاليا و بارسلون اسپانيا و دوسلدورف آلمان در كنار كشورهاي پيشرفته جهان، كشورهاي تركيه، هندوستان، پاكستان، بنگلادش، اتيوپي و بوركينافاسو داراي چندين غرفه بودند ولي هيچ اثري از محصولات و صنعتگران ايران و پرچم مقدس جمهوري اسلاميايران نبود.
قطعاً وجود چنين نقيصه اي برايند عوامل متعددي است كه شناخت آنها و بويژه حركت در جهت رفع موانع، اين امكان را فراهم خواهد ساخت تا به گونه اي شايسته استعداد و ظرفيت هاي خود را در صحنه بين الملل عرضه نماييم.
پژوهشگر در اين تحقيق، به دنبال تبيين و تحليل متغيرها و عواملي است كه صادرات محصولات كشور را چه به صورت مثبت و چه منفي، تحت تأثير قرار ميدهند و از اين طريق ضمن بيان اين عوامل، راه كارهاي مناسب جهت بهبود و ارتقاء صادرات محصولات چرميرا پيشنهاد خواهد كرد. در واقع مسأله اصلي تحقيق اين است كه موانع موجود بر سر راه صادرات محصولات چرميسبك شناسايي شده و گامهايي را كه در جهت رفع اين موانع ميتوان برداشت تعيين كرد.
هدف از مطالعه موضوع:
1- دستيابي به تصوير وضعيت موجود به ويژه ترسيم مسائل و مشكلات توليد كنندگان و صادر كنندگان محصولات چرميسبك.
2- كمك به سياست گذاران در امر صادرات و فروش محصولات چرميو توجه بيشتر به ارزش افزوده اي كه از اين طريق بدست خواهد آمد.
3- فراهم آوردن مبنايي براي مراجعه استفاده كنندگان در زمينه صادرات و فروش محصولات چرميبه دليل اطلاعات جمع آوري شده در اين خصوص.
4- جلب توجه دست اندركاران توليد و صادرات محصولات چرميسبك به ضرورت تحول در بينش و شيوه هاي انجام كار.
متأسفانه پوست به عنوان يك ماده اوليه ارزشمند مورد بي لطفي قرار گرفته است و قرنها توسط افراد خواص با ديدگاه سنتي و صرفاً براي منافع كوتاه مدت و بدون توجه به ارزش افزوده زيادي كه ميتواند ايجاد نمايد صادر گرديده است و به تبع آن صنعت چرم ايران نيز عليرغم امكانات بالقوه و بالفعل نتوانسته است جايگاه خود را تثبيت نمايد.
ايران با پرورش 48 ميليون رأس گوسفند (84/3% گوسفند جهان) و 16 ميليون رأس بز (3% بز جهان) سهم كمياز صادرات را عهده دار ميباشد[1]. كشتار سالانه انواع دام سبك و سنگين در كشور ايران 30 ميليون رأس ميباشد كه بعبارتي روزانه 82000 رأس را شامل ميشود كه 70000 رأس آن سبك ميباشد و با احتساب روزهاي كار در سال، معدل روزانه 92000 جلد پوست سبك ميباشد[2]. همانطور كه گفته شد عمده صادرات ايران بصورت سالامبور و چرم نيمه تكميل شده ميباشد و اكثراً مرغوبترين پوستها به خارج صادر ميگردد. و توليد كننده چرم و البسه چرميداخلي مجبور است از پوست و چرم با كيفيت پايين تر استفاده نمايد.
صادرات سالانه 19-20 ميليون جلد سالامبور، حدود يكصد ميليون دلار ارزآوري را در بر خواهد داشت و اگر تبديل به لباس و محصولات چرميشود تا يك ميلياد و چهارصد ميليون دلار ارزآوري دارد. تحقق چنين دستاوردي جز با اعمال مديريت صحيح و استفاده از تكنولوژي پيشرفته و در فضاي توليد مناسب ممكن نميباشد در حاليكه در صورت تغيير بينش و فعاليت علميميتوان محصولات متنوع و قابل رقابت در بازارهاي جهاني توليد نمود و از طريق توسعه اين صنعت علاوه بر ارزآوري فراوان، براي تعداد زيادي از افراد جامعه اشتغال نيز ايجاد نمود كه اين گام با سياست هاي نظام جمهوري اسلاميدر جهت توسعه صادرات غير نفتي و اولويت ايجاد اشتغال در جامعه جوان كشور ايران هم راستا بوده و ضرورت پرداختن به آن از اولويت هاي اقتصادي-بازرگاني كشور قلمداد ميگردد[3].
جديد بودن موضوع تحقيق، يكي از ويژگي هاي اين پژوهش ميباشد. در خصوص صنعت چرم پژوهش هاي اندكي در دانشگاهها صورت گرفته است و تحقيقات قبلي نيز بصورت كلي و محض به صنعت چرم و صادرات و واردات آن نگريسته اند ولي هيچكدام با ديد مديريتي به اين مسأله نپرداخته اند. لازم به ذكر است كه تنها دو عدد پايان نامه كارشناسي ارشد در زمينه صنعت چرم تدوين شده اند كه اولي به نام «قيمت تمام شده محصولات چرمي»[4] و با ديد حسابداري به مسئله نگريسته است و دوميبه نام «چرم، صادرات و واردات»[5] بصورت كلي و صرفاً با ديد اقتصادي و تراز بازرگاني به اين مسئله پرداخته است كه هر دو از لحاظ محتوايي با پژوهش حاضر تفاوت دارند – و در حدي كه پژوهشگر تحقيق نموده است ميتوان گفت در خصوص صادرات محصولات چرميسبك و با ديد مديريتي اين اولين پژوهش دانشگاهي ميباشد.
همچنين بايد يادآور شد كه بجز طرحهاي تحقيقاتي بنام طرح مطالعاتي ارتقاء كيفيت، بهره وري و كاهش ضايعات در واحدهاي توليدي چرم كه توسط مديريت صنايع كوچك وزارت صنايع انجام شده است و نيز طرح مطالعاتي بنام بازار جهاني پوست، چرم و كفش چرميكه توسط مركز پژوهش هاي بازرگاني وزارت بازرگاني صورت گرفته است و كتاب دوجلدي شيميپوست و چرم كه با كمك بانك صنعت و معدن به چاپ رسيده است كار قابل ملاحظه ديگري توسط وزارت خانه ها و ادارات تابعه آنها صورت نگرفته است و ساير اطلاعات موجود دريافتي از سازمانهاي دولتي اكثراً به صورت جسته و گريخته و بي نظم بوده و تا حدي، مغاير با اطلاعات سازمان هاي ديگر ميباشد.
با توجه به بررسي هاي مقدماتي، مطالعات كتابخانه اي، نقطه نظرات ارائه شده در گزارشات اقتصادي و بازرگاني و عوامل عموميمؤثر بر صادرات محصولات چرميفرضيات زير ارائه ميگردد:
1- قوانين و مقررات صادراتي موجود در كشور از صادرات محصولات چرميسبك حمايت ميكند.
2- صادركنندگان محصولات چرميسبك از دانش و فنون بازاريابي آگاهي لازم را دارند.
3- محصولات چرميسبك از كيفيت مناسب براي صادرات برخوردار ميباشند.
4- روشهاي نوين توليد (فن آوري جديد) محصولات چرميسبك از سوي توليد كنندگان مورد استفاده قرار ميگيرد.
5- محصولات چرميسبك توليد شده صادراتي، از قيمت رقابتي برخوردار ميباشند.
6- محصولات چرميسبك توليد شده از تنوع لازم براي صادرات برخوردار ميباشند.
متغير تابع = f (متغيرهاي مستقل)
متغير تابع: فروش
نحوه عرضه: نحوه توليد، قيمت، كيفيت، نحوه عرضه، بازاريابي.
در اين تحقيق با استفاده از اسناد و منابع كتابخانه اي به جمع آوري اطلاعات آماري و تاريخي اقدام شده و نيز از طريق مصاحبه به بررسي فرضيه ها اقدام گرديده است.
در اين پژوهش اطلاعات از طريق مصاحبه هاي حضوري و در مواردي با استفاده از مكاتبات الكترونيكي (E-Mail) و از سوي ديگر منابع كتابخانه اي صورت گرفته است.
شامل مراكزي ميباشد كه در زمينه توليد و صادرات محصولات چرميسبك فعاليت ميكنند و نيز تعدادي از فروشگاههاي محصولات چرميدر سطح مشهد.
پس از انتخاب موضوع با استفاده از تجربيات و مشاوره هاي يكي از صادركنندگان فرضيه ها را تنظيم نموده و با توجه به آنها اقدام به انجام مصاحبه گرديد. در كنار آن به جمع آوري مطالب كتابخانه اي پرداخته شد.
محصولات چرميسبك: در برگيرنده كليه فرآورده هايي است كه توسط عمل دباغي از پوست سبك بدست ميآيد و شامل پوست، سالامبور، وت بلو، كراست، دايكراست، چرم، جير و نهايتاً كالاهاي ساخته شده از چرم و جير ميباشد.
پوست[6]: پوست لايه يا جداره اي است كه بين بدن موجودات زنده و دنياي اطراف آنها قرار گرفته و انجام وظيفه ميكند يا پوشش خارجي سطح بدن كليه موجودات زنده را پوست مينامند كه در حقيقت مرزي بين دنياي خارجي و داخلي بدن آنها ميباشد.
پوست سنگين[7]: پوست هاي گاو، گوساله، گاوميش و شتر را پوست هاي سنگين ميگويند كه با توجه به وزنشان به چهار دسته سبك، متوسط، سنگين و خيلي سنگين تقسيم ميشوند.
پوست سبك[8]: پوست هاي گوسفند، بز، بزغاله و بره را پوستهاي سبك ميگويند و چرم توليد شده از اين نوع پوستها را چرم سبك مينامند.
دباغي[9]: عبارت از مجموعه فرآيند شيميايي است كه جهت بهبود خواص پوست از قبيل نگهداري درازمدت همراه با افزايش مقاومت در برابر ضايعات ناشي از فعاليت باكتري هاي مضر براي پوست، رطوبت، دما، كشش و سايش انجام ميگيرد.
سالامبور[10]: در اين مرحله از ساخت چرم، پوست نمك زده را به حالت اسيدي در ميآورند تا بتوانند آن را براي مدت طولاني تري نگهداري كنند. در حقيقت اين عمل اولين مرحله از ساخت چرم ميباشد.
وت بلو[11]: پوست دباغي شده با كرم ميباشد. در صورتيكه به سالامبور كرم زده شود تبديل به وت بلو ميگردد.
كراست[12]: پوست دباغي شده اي را گويند كه هنوز هيچگونه رنگ رويه يا استري بر روي آن پاشيده نشده باشد و به رنگ آبي لاجوري ميباشد. و يا به چرمهايي گفته ميشود كه پس از مرحله دباغي، مراحل تكميلي هنوز بر روي آن انجام نگرفته است.
دايكراست[13]: پوست دباغي شده اي را گويند كه يك لايه رنگ آستري بر روي آن پاشيده شده است و پس از پاشيدن رنگ رويه اصلي تبديل به چرم آماده نشده ميگردد و بايستي براي تبديل به چرم آماده شده بر روي آنها عمل فينيشينگ انجام شود.
فينيشينگ[14]: به كليه مراحلي كه به منظور بهتر ساختن خواص و ظاهر چرم، نظير ضد آب شدن و دوام انجام ميگيرد فينيشينگ اطلاق ميشود. اين مراحل شامل سفيد كردن، سمباده زدن، غلطك كردن، برق انداختن، پرس صاف. چاپ و نرم كردن ميباشد.
چرم[15]: عبارتست از پوست حيوانات و جانوران كه بوسيله پاره اي مواد شيميايي و اعمال فيزيكي و شيميايي از حالت ابتدايي خارج شده و به صورت ثابت و فاسد نشدني در آمده است كه به كمك مواد دباغي و عمليات فيزيكي و شيميايي تغيير شكل
داده است.
جير[16]: از پوستي كه داراي رخ بوده و از طرف داخلي سمباده شده باشد تهيه ميگردد. جير عاري از آثار وريدي بوده و در سطح داخلي سمباده شده است و رنگ آن يكنواخت و پرز آن به يك اندازه معين بلند و كوتاه ميباشد. رنگ رويي جير كاملاً ثابت است. ضخامت آن در حدود 8/0 الي 2/2 ميليمتر و حالتش نرم و پر (چاق يا نطع دار) ميباشد.
قوانين و مقررات: مواد مصوب و لازم الاجرايي است كه از طرف ادارات بازرگاني، صنايع، اتاق بازرگاني-صنايع و معادن، گمرك، بانك، دارايي، بيمه و ... در امر صادرات وضع گرديده است و صادر كنندگان محصولات چرميسبك با آنها سروكار دارند.
دانش و فنون بازاريابي: منظور از دانش و فنون بازاريابي در اينجا مجموعه اطلاعات تئوريك و فنون عملي در خصوص استراتژي ها و آميخته هاي بازاريابي ميباشد كه مديران مراكز توليد و صادرات محصولات چرميسبك بايستي با آنها آشنا بوده و در عمل از آنها استفاده نمايند.
كيفيت محصولات چرمي: منظور از كيفيت محصولات چرميخصوصياتي نظير دوام و استحكام (مقاومت در برابر كشش، ضخامت يا نطع دار بودن، مقاومت در برابر سايش رنگ، ميزان جذب آب) درجه انعطاف (نرمييا لطافت) اندازه (ابعاد چرم) كيفيت رنگ آميزي و طراحي زيبا و معيوب نبودن ميباشد.
فن آوري توليد: منظور از فن آوري در اينجا سخت افزار (ماشين آلات، تجهيزات و ابزار كار) نرم افزار (دانش استفاده از ماشين آلات، تجهيزات و روشهاي توليد) و مغزافزار (منظور وظايف مديريت و نحوه اداره نمودن مراكز مربوطه) ميباشد.
قيمت رقابتي: قيمتي ميباشد كه يك شركت براي محصولات و خدمات خود جهت مقابله با رقبا در بازار تعيين ميكند.
تنوع محصولات چرمي: منظور انواع كالاهاي چرميميباشد كه از لحاظ جنس چرم، نوع رنگ آميزي تنوع اندازه و تنوع در طراحي توليد و عرضه ميشوند.
موانع و مشكلات تحقيق
در راستاي مراحل تهيه و تدوين تحقيق به عمل آمده تعدادي موانع و محدوديت وجود داشته است كه مهمترين آنها عبارت بودند از:
تاريخچه استفاده از پوست، چرم و چرمسازي:
انسانهاي نخستين به منظور بقاء نسل، اجباراً دست به شكار حيوانات ميزدند. پوست نيز جايگاه ويژه اي داشته است. چراكه اين فرآورده داميبهترين وسيله پوشش انسانها براي جلوگيري از خطرات گوناگون بوده است. اين نوع استفاده از پوست را ميتوان منصوب به عصر يخبندان (پانصد هزار سال قبل) دانست[17]. در ابتدا بشراوليه از استخوان و سنگهاي تيز به منظور از بين بردن گوشتهاي اضافي و ضايعات پوست استفاده ميكرد. ولي بزودي به فساد پذيري سريع اين نوع پوستها در مقابل انواع ميكروبها و باكتري ها پي برد. بعدها مبادرت به خشك كردن پوست در برابر آفتاب يا آتش كرد. كه بازهم پوستي شكننده و غير قابل استفاده بدست ميآورد. تا اينكه سرانجام متوجه فوائد عصاره هاي گياهي براي جلوگيري از فساد پوست گرديد.
مصريان قديم از حدود 2500 سال قبل از ميلاد، از تركيبات معدني آرد شده مانند املاح آلومينيوم و دانه هاي مازو[18] براي ساخت چرم استفاده ميكردند. يونانيان و روميها، از پوست و برگ درختان كاج و صنوبر استفاده ميكردند[19]. با توجه به اين نكته بسيار مهم كه صنعت چرمسازي در طي زماني بسيار طولاني به تكامل خود رسيده و تجربيات فراواني را پشت سر گذارده است. از زمانهاي قديم پوست به عنوان يكي از صنايع دستي حاصل از مهارت بشر هم مورد استفاده و هم مورد توجه و ستايش بوده است.
مواد اوليه پوست براي افراد شكارچي آن زمين كه هنوز دوره كشاورزي را آغاز نكرده بودند و از نظر شرايط محيطي نيازمند به اسب بودند، به راحتي قابل تهيه بود. احتياجات شديد آنها باعث گرديد تا پوست را به گونه اي نرم نمايند كه علاوه بر خشكي، در مقابل فساد نيز پس از بارها خيس شدن از مقاومت كافي برخوردار باشد. اطلاعات باستانشناسان هنوز به درستي نتوانسته اند قدم هاي ابتدايي را كه انسان هاي اوليه در تبديل پوست برداشته اند، بجز شواهدي مبني بر دود دادن همراه با ماليدن روغن و مغز حيوان به داخل پوست و ساخت چرمهاي بسيار خام را ارائه دهند. البته عمليات و كارهاي مختلفي كه روي پوست به صورتهاي مختلف انجام ميگرفت و باعث اصلاح نرميو كاربرد بهتر آن ميگرديد نيز ميتوانست از جنبه هاي تكميلي محسوب شود. مردم غارنشين در رابطه با اعتقادات مذهبي خود براي حيوانات و پوست آنها و همچنين شكل نهايي محصول ساخته شده از پوست اهميت خاصي قائل بودند.
قرنهاي 12-10 ميلادي را بايد قرون تحولات چرم سازي دانست. زيرا در اين دوره صنعت چرمسازي با توجه به پيشرفت تكنيك در كشورهاي اروپائي (از جمله انگلستان) توانسته بود منابع تجاري بسياري را به همراه داشته باشد، در قرون وسطي كه بتدريج دستجات صنعتي تشكيل ميگرديد، جامعه دباغان نيز بوجود آمد و انواع چرم براي مصارف گوناگون طبقه بندي گرديد. از قرن هفدهم ميلادي بعلت احتياج شديد مردم به فرآورده هاي چرمي، اين صنعت به شكل نو و پراهميت و گسترده به مردم شناسانده شد و عمليات فراواني براي تسريع كار در صنعت چرمسازي پديد آمد و مواد شيميايي كوناگون و كامل تر، ماشين آلات پيچيده تر و از همه مهمتر افراد باتجربه و مطلع پا به عرصه اين صنعت گذاردند و امروزه دانشگاهها با فارغ التحصيلان در رشته صنعت چرم در اقصي نقاط جهان در پيشبرد اين صنعت فعاليت دارند[20]و اطلاعات و گزارش هاي متنوع از طرف سازمانها و مؤسسات مختلف جهت ارائه آخرين اطلاعات تكنيكي، آماري و ... منتشر ميشود كه خود بيانگر اهميت و پيشرفت اين صنعت در قرون اخير ميباشد.
[1] مشرقي- مجيد رضا (مدير عامل شركت پوست و چرم خراسان) «با حمايت جدي از صنعت پوست و چرم، آرزوي ديرينه صادرات بدون نفت را تحقق بخشيم». ماهنامه جاده ابريشم-سال اول-پيش شماره-اسفند 76- ص 65
[2] حميدي- رضا (رئيس هيأت مديره شركت چرم مشهد)- سخنراني جلسه افتتاحيه كارخانجات اين شركت با حضور وزير محترم صنايع- 9/3/77
[3] هدايت-عبدالعزيز(مدير كل صنايع خراسان) «با حمايت جدي از صنعت پوست و چرم، آرزوي ديرينه صادرات بدون نفت را تحقق بخشيم». ماهنامه جاده ابريشم-سال اول-پيش شماره-اسفند 76- ص 67 و 68.
[4] كتابخانه دانشكده مديريت دانشكده تهران
[5] همان ماخذ
[6]Hide or skin
[7]Hide
[8]Skin
[9]Tanning
[10]Wet - Salted
[11]Wet - Blue
[12]Crust
[13]Day - Crust
[14]Finishing
[15]Leather
[16]Suede
[17] نصيري، شهين، بازار جهاني پوست، چرم و كفش چرمي– مؤسسه مطالعات و پژوهش هاي بازرگاني – 1370 ص 6و7.
[18] نوعي ماده گياهي كه براي عمليات دباغي استفاده ميگردد.
[19] احمدي، بهزاد، سامي، سعيد-شيميپوست و چرم- بانك صنعت و معدن- 1366 جلد 1- ص2.
[20] نصيري، شهين، بازار جهاني پوست، چرم و كفش چرمي، مؤسسه مطالعات و پژوهش هاي بازرگاني، 1370-ص7
مبلغ واقعی 16,000 تومان 50% تخفیف مبلغ قابل پرداخت 8,000 تومان
محبوب ترین ها
پرفروش ترین ها