فهرست:

 

 

 

 

 

1- مقدمه .................................................................................... 2

 

2- تعریف نفقه .............................................................................. 3

 

3-نفقه همسر ............................................................................... 3

 

4-نفقه ي زن پس از مرگ همسر يا طلاق همسر ...................................... 5

 

5- نفقه خویشان ............................................................................ 7

 

6- احکام نفقه .............................................................................. 9

 

7-شرایط پرداخت نفقه ................................................................... 12

 

8-ضمانت اجرای نفقه .................................................................... 12

 

9- انواع نقه ............................................................................... 13

 

10- نفقه در قانون مدنی .................................................................. 14

 

11- منابع .................................................................................. 18

 

 

مقدمه:

 

بی شک عشق و علاقه و پیوند عاطفی میان زن و شوهر زیربنای پیوند زناشویی است که آن را از سایر قراردادهای اجتماعی متمایز می کند.اما در عین حال این احساس و تمایل گاهی شرایطی ایجاد می کند که ممکن است باعث غلبه احساس بر عقل شود و سایر شرایط لازم برای یک پیوند زناشویی موفق را تحت الشعاع قرار دهد و نگذارد زن و مرد به درستی و با در نظرگرفتن کلیه خصوصیات روحی و جسمی و اقتصادی خود و همسر آینده و حدود وحقوق زن و شوهر در عقد ازدواج،به پیوند زناشویی موفقی تن دهند که بی تردید عواقب آن نه تنها گریبان زن و شوهر را خواهد گرفت،بلکه پی آمدهای آن برای هر دو خانواده بسیار نامطلوب خواهد بود.بنابراین آگاهی زن و مرد به حقوق و قوانین حاکم بر ازدواج،تعهدات مادی و معنوی آنها را مشخص خواهد کرد.نفقه همسر امری است که بعد از عقد و ازدواج و پس از حضور زن در خانه شوهر مطرح میشود و پی آمدهای مالی و حقوقی دارد که مرد باید از آن مطلع باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تعریف نفقه

نفقه يعني انفاق و کمک کردن از باب نيکوکاري است البته اين نفقه بعضا الزام آور می‌شود مانند نفقه زوجه و نفقه اقارب و خويشاوندان. طبق ماده 1107 قانون مدني ايران، نفقه عبارتست از: همه نيازهاي متعارف و متناسب با وضعيت زن از قبيل مسكن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزينه هاي درماني و بهداشتي و خادم در صورت عادت يا احتياج به واسطه نقصان يا مرض . نفقه امری است که بعد از عقد ازدواج و پس از حضور زن در خانه شوهر مطرح می شود . قوانین مربوط به نفقه شامل مواد و دستورات حاکم بر وظایف مرد در پرداخت هزینه های زندگی زن و در مورد زن شرایط احراز چنین حقی است که مهمترین این شرایط تمکین است. به عبارت دیگر در یک قرارداد ازدواج، مرد مکلف است که مخارج زندگی زن را بپردازد و در مقابل زن باید از مرد تمکین نماید. در قرآن آمده است که ... مردان بر زنان حق برتری و نگهبانی دارند، برتری آنان به علت مزایای طبیعی و هم به سبب این است که از مال خود نفقه زنان را می دهند[1].

 

نفقه همسر

قانونگذار ما در ماده 1105 قانون مدني رياست خانواده را از خصايصشوهر دانسته كه در راستاي اين امتياز در ماده بعد تكليفي را بر دوش او نهاده و شوهررا موظف به پرداخت نفقه به زوجه در عقد دائم دانسته( در عقد موقت نفقه بر عهده شوهرنيست) به موجب اين ماده زن مي‌تواند از شوهر مطالبه نفقه كند و در صورت لزوم ازطريق مدني و كيفري او را براي پرداخت نفقه تحت تعقيب قرار دهد[2].

فلسفه اين قاعده اين است كه در اكثر خانواده‌هاي ايراني زناناموال و درآمد كافي براي تأمين مخارج خود و شركت در هزينه خانواده را ندارند. وانگهي اداره خانه و امور داخلي خانوادگي كه وظيفه‌اي بزرگ است به عهده آنهاست وزنان به كار اقتصادي ديگري كه منبع درآمد براي آنان باشد اشتغال نمي‌ورزند.

مفهوم نفقه زن: در ماده 1107 قانون مدني در تعريف نفقه آمده است«نفقه عبارت است از مسكن و البسه و غذا و اثاث البيت كه به طور متعارف با وضعيت زنمتناسب باشد و خادم در صورت عادت به داشتن خادم يا احتياج او به واسطه مرض يا نقصاناعضا ».[3]

حال سؤالي كه مطرح است آن كه آيا نفقه صرفا شامل موارد مذكور است؟در پاسخ به اين سؤال بايد گفت كه آنچه در اين ماده آمده حصري نيست و هرچه بر حسبعرف مورد احتياج زن باشد، جزو نفقه است و مرد بايد آن را براي زن فراهم آورد كه ازكلمه احتياج به كار رفته در اين ماده نيز مي‌توان اين معني را استنتاج نمود. همچنينفقهاي بزرگ اماميه مانند صاحب جواهر، صاحب مسالك اين نظر را پذيرفته و رجوع به عرفرا براي تعيين نفقه مرجع مي‌دانند.

نكته ديگر حائز اهميت در اين ماده آن است كه وضعيت و احتياجات زنبه طور متعارف ملاك ارزيابي است و نه وضعيت مرد، پس اگر زن از خانواده متمكني باشدشوهر به ناچار بايد وسائل زندگي او را آنچنان كه شأن و وضع اجتماعي و خانوادگي اواقتضا مي‌كند، فراهم آورد كه در تأييد اين نكته مي‌توان به رأي شماره 292/23 ديوانعالي كشور اشاره كرد.

ضمانت اجراي نفقه زوجه: براي الزام شوهر به پرداخت نفقه 2ضمانتاجراي مدني و كيفري وجود دارد. ضمانت اجراي مدني: در ماده 1111 قانون مدني به زن اين حق داده شدتا در صورت خودداري شوهر از نفقه به دادگاه( دادگاه صالح، دادگاه خانواده محل اقامتشوهر است) مراجعه كند كه در اين صورت دادگاه ميزان نفقه را معين و شوهر را بهپرداخت آن محكوم مي‌كند، ‌در صورت عدم اجراي حكم از جانب شوهر در مرحله بعد دادگاهاز اموال شوهر نفقه را پرداخت و اگر امكان دسترسي وجود نداشته باشد يا اموالينداشته باشد در اين صورت زن حق طلاق دارد.( مواد 1112 و 1129 قانون مدني و بند 2ماده 8 قانون حمايت خانواده)

ضمانت اجراي كيفري: ماده 642 قانون مجازات اسلامي( تغريرات ومجازات‌هاي بازدارنده) مقرر داشته كه هر كس با داشتن استطاعت مالي نفقه زن خود رادر صورت تمكين ندهد يا از تأديه نفقه ساير اشخاص واجب النفقه امتناع نمايد دادگاهاو را از 3ماه و يك روز تا 5ماه حبس محكوم مي‌ نمايد[4].

نكات حائز اهميت در اين ماده اين است كه شمول اين ماده نفقه زمانگذشته را در برنمي‌گيرد و فقط ناظر بر نفقه زمان آينده است و نكته ديگر تمكين زناست كه عبارت است از اداي وظايف زوجيت اعم از وظايف زناشويي و خانوادگي كه به موجبعرف و قانون مشخص شده است حال زني كه بدون مانع مشروع از وظايف زوجيه امتناع ورزيدكه در اصطلاح «نشوز» كرده و نشوز زن استحقاق زن به نفقه را از بين مي‌برد كه ماده 1108 قانون مدني به اين نكته پرداخته است.

 

نفقه ي زن پس از مرگ همسر يا طلاق همسر

آيا زن پس از طلاقهم مستحق نفقه است يا انكه نفقه اي به وي تعلق نميگيرد .
ماده 1109 ق.م پاسخاين پرسش را به اين صورت ميدهد : زني كه طلاق رجعي گرفته ( طلاقي كه تا مدتش تمامنشده است مرد ميتواند رجوع كند )[5] در زمان عده اش كه عده ي آن سه طهر است نفقه اش برعهدهي مرد است مگر آنكه طلاق در زماني واقع شده باشد كه زن تمكين تمكين نكرده باشد(نشوز كرده باشد ) اما اگر طلاق به دليل فسخ نكاح يا طلاق باين رخ داده باشد زنتنها در صورتي كه حامله باشد تا زماني كه فرزندش به دنيا خواهد آمد حق نفقه دارد ودر غير از اين مورد حق دريافت آن را ندارد .

قبل از آنكه قانون مدني در سال 1381 اصلاح شود زن س از مرگ شوهرش نفقه اي دريافت نميكرد اما با اصلاحيه اي كهدرهمين سال 1381 طبق ماده 1110 زن در ايامي كه در عده ي وفات شوهرش است نفقه دريافتميكند و اين نفقه در صورتيكه مرد خودش دارايي داشته باشد از دارايي خودش و در غيراين صورت از اموال اقارب (اشنايان و خانوادهي فوت شده ) كه پرداخت نفقه بر عهدهيآنان است تامين خواهد شد .

 

[1] نجفي، شيخ محمدحسن؛ جواهر الكلام، تهران، مكتبة الأسلاميه، 1374، چاپ سوم، ج سي و يكم، ص 332.

 

[2] كاتوزيان، ناصر؛ حقوق خانواده، تهران، نشر دادگستر، 1379، چاپ اوّل، ص 151

[3] دکتر سید حسین صفایی – دکتر اسداله امامی، حقوق خانواده. جلد اول . چاپ دهم . دانشگاه تهران .(1385) ص 151- 152

[4] همان . ص159

[5] قانون مدنی ، جلد: اول- دوم- سوم. تدوین: جهانگیر منصور.نشر دیدار(1386) ص159