دسته بندی سایت
پیوند ها
امكانات موجود در جهان محدود است و براي استفاده از اين امكانات محدود بايد بهينه عمل كرد. استفادههاي نابهينه و ناكارا از سرمايههاي موجود مانعي در جهت پيشبرد اهداف مطلوب ميباشند. در طول زمان و اعصار مختلف بشر همواره در پي اين بود كه كارها را سادهتر و در زمان كمتري انجام دهد و با همان ميزان منابع، محصول بيشتري را كسب كند. با مشاهده تفاوت در سطح زندگي انسانها در جوامع مختلف اين، سؤال در ذهن خطور ميكند كه علت اين تفاوت در چيست؟
يك دليل ميتواند تفاوت در ميزان برخورداري از عوامل و امكانات طبيعي باشد، اما با مشاهده كشورهايي كه از امكانات بسيار زيادي برخوردارند ولي سطح زندگي و رفاه در آنها پائين است (مانند كشورهاي در حال توسعه)، به این نتيجه ميرسيم كه اين نميتواند تنها دليل باشد. پس بايد به دنبال علت ديگري بود.
يكي از علل ديگر ميتواند در چگونگي استفاده از منابع و امكانات در اختيار جوامع باشد. اين كشورها از منابعي كه در اختيار دارند به طور بهينه استفاده نميكنند.(پورکاظمی و غضنفری 1384: 69)
در نتيجه بررسي كارایي و ارایه راهكار براي استفاده بهينه از منابع موجود ميتواند به رشد اقتصادي بيشتر و افزايش سطح رفاه جوامع كمك كند.
بانك ها در رشد و پيشرفت اقتصادي کشورها نقش اساسي ايفا ميكنند. به اين صورت كه دارائيهاي نقدي سرگردان در دست مردم را جمعآوري كرده و براي تامين مالي پروژههاي سرمايهگذاري واحدهاي اقتصادي و دولت به كار ميگيرند. از طرفي ديگر بانكها با قدرت پولآفريني كه دارند ميتوانند بعنوان ابزاري براي اعمال سياستهايپولي مورد استفاده قرار گيرند.(بهمنی 1379: 42)
در ایران چون بازار سرمایه رونق و گسترش چندانی ندارد، بانک ها بعنوان تأمین کننده سرمایه موسسات تولیدی نقش اساسی ایفا میکنند. بنابراين ارزيابي و بررسي عملكرد بانكها و ارایه راهكار براي بهينه عملكردن آنها ميتواند به رشد و توسعه اقتصادي کشور كمك قابل توجهي كند و مانع به هدر رفتن منابع شود.
يكي از راههاي بررسي عملكرد بانك ها، ارزيابي و سنجش كارایي و بهرهوری آنها است و اينكه اين كارایي و بهرهوری در طول زمان چه تغييري كرده است، و اين تغيير به چه دليل بوده است.
كارايي بانك ها و نحوه محاسبه آن ازجمله موضوعات مهمي است كه علاوه بر مديران بانك ها و صاحبان سهام اين موسسات مالي، مورد علاقه بخش نظارتي نظام بانكي و مشتريان استفاده كننده از خدمات بانكي ميباشد. با توجه به چالش هاي موجود هم چون ورود بانك هاي خصوصي وافزايش فعاليتهاي مؤسسات مالي و اعتباري، ارزيابي عملكرد صنعت بانكداري و بررسي روند كارايي اين صنعت حایز اهميت مي باشد. كارايي نظام بانكي ايران در سطح مطلوب نمي باشد. نارضايتي عموم مشتريان بانكي از عملكرد بانك ها دليلي بر اين ادعاست. علل افت كارايي نظام بانكي متعدد مي باشد كه ازآن جمله مي توان به دولتي بودن بانكها، ناكارآمدي مديريت دولتي وتسهيلات تكليفي به بانكهاي تجاري و... اشاره نمود. ازآنجا كه مجموعه دست اندركاران نظام درصدد ارتقاء كارايي نظام بانكي برآمده اند، انجام تحقيقاتي از اين قبيل كه كارايي نظام بانكي را در يك دوره زماني مشخص مورد بررسي و مقايسه قرار مي دهد حائز اهميت مي باشد. به رغم اهميت نظام بانكي كشور در اقتصاد داخلي و منطقه تحقيقات نادري در زمينه بررسي روند كارايي نظام بانكي در دوره بلندمدت انجام شده است.
بنابراين مساله اصلي تحقيق اين است كه روند كارايي بانك هاي تجاري ايران در طي سال هاي 1374تا1385 چگونه بوده است؟
كارايي بيانگر اين مفهوم است كه يك سازمان به چه خوبي از منابع خود در راستاي توليد نسبت به بهترين عملكرد در مقطعي از زمان استفاده كرده است.موضوع این تحقیق ارزیابی عملکرد سیستم بانكي ايران در طي سال هاي 1374تا1385 می باشد. از آنجا که روش های موجود ارزیابی و سنجش عملکرد بانک ها اغلب تجربی و فاقد پشتوانه علمی محکمی بوده و به علاوه به دلیل استاندارد نبودن این روش ها، نتایج آنها در بانک های مختلف با یکدیگر قابل مقایسه نیستند، در این مطالعه از روش علمی تحلیل پوششی داده ها (DEA) که از روش های متداول ارزیابی عملکرد در زمینه های مختلف برای واحدهای تولیدی و خدماتی می باشد، استفاده شده است.
در فرایند تحقیق پس از تعیین معیارهای سنجش کارایی و تعیین ورودی ها و خروجی ها و جمع آوری اطلاعات مالی بانک ها، با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده ها کارایی بانک های تجاری و با استفاده از شاخص مالم کوئیست روند بهبود بهره وری حاصل شده است و در نهایت راهکارهایی جهت بهبود عملکرد سیستم بانكي ارایه شده است.
رقابت فشرده در جوامع با اقتصاد باز، مديران بانكها را مجبور مي كند تا حداكثر تلاش خود را به منظور دستيابي به سطح بالاتري ازكارايي از طريق نزديك ساختن خود به مرز توليد وهمچنين انتخاب مقياس مناسبي براي فعاليتهاي اقتصاديشان به كار گيرند.
نظام بانكداري ايران كه هنوز تحت تسلط بانكهاي دولتي مي باشد، درسال هاي اخير با توجه به بحث پيوستن به سازمان تجارت جهاني با چالش هاي جديدي هم چون ورود بانكهاي خارجي، شروع به كار بانكهاي خصوصي وافزايش فعاليتهاي مؤسسات مالي و اعتباري روبرو شده است. لذا سيستم بانكي موجود در كشور براي بقاء و رقابت در اين محيط پويا نياز به ارزيابي عملكرد و بهبود كارايي دارد.
علاوه براين، مديران بانكها، دستگاه هاي نظارتي و عموم مشتريان به اين دليل كه كاراتر شدن بانكها منجر به كاهش قيمت خدمات و هزينه واسطه گري اين مؤسسات و همچنين افزايش كيفيت خدمات آنها مي شود به تجزيه وتحليل كارايي نظام بانكي علاقه مند مي باشند.
قلمرو موضوعی این تحقیق تعیین کارایی بانک های تجاری ایران (ملی، ملت، تجارت، صادرات، سپه و رفاه کارگران) و روند بهره وری آن طی 12 سال اخیر می باشد. قلمرو زمانی آن فاصله زمانی از سال 1374 تا 1385 می باشد وقلمرو مکانی نیز کلیه بانک های تجاری ایران است.
اهداف این تحقيق عبارتند از:
بررسي روند بلند مدت در كارايي بانكهاي تجاري ايران
اندازه گيري كارايي و رتبهبندی بانكهاي تجاري ايران
مقايسه كارايي تخمين زده شده توسط DEA با كارايي اندازه گيري شده توسط روشهاي سنتي
تجزيه كارايي فني به كارايي فني خالص(كارايي مدیریت) و كارايي مقياس
اندازه گیری بهره وری و روند آن با استفاده از شاخص مالم کوئیست
ارزیابی کارایی و بهره وری باید به گونه ای باشد که اطلاعات مدیریتی مفیدی را جهت شناسایی ابعاد مختلف تحقیق و نقاط ضعف و قوت عملکرد فراهم کند و رهنمودهایی را به منظور هدایت عملیات آتی ارایه کند. متدولوژی تحلیل پوششی داده ها آرمان های عملکردی موثری را برای عملیات ناکارا ارایه می کند. در این تحقیق در کنار تحلیل پنجره ای از شاخص مالم کوئیست جهت اندازه گیری تغییرات بهرهوری استفاده شده است.
در سال هاي اخير از DEA جهت ارزيابي عملكرد سازمان ها بطور گسترده استفاده شده است. DEA براي اولين بار جهت ارزيابي عملكرد شعب بانك مورد استفاده قرار گرفته است. به طوري كه در حال حاضر اين روش يكي از روش هاي معروف در ارزيابي كارايي مؤسسات مالي، بانك ها و ديگر سازمان ها در سراسر دنيا تبديل شده است.
گرچه پژوهش هايي كه از DEA جهت ارزيابي عملكرد سازماني استفاده كرده اند بسيار متعدد مي باشد اما تنها چند پژوهش انجام شده است كه از رويكرد تحليل پنجره اي استفاده كرده اند.
ريزمن[1] در سال 2003 تاثير حذف نظارت دولت بر كارايي يازده بانك تجاري تونس در طول دوره 1990تا 2001 را مورد مطالعه قرار داده است. نتيجه اين پژوهش اثر مثبت حذف نظارت دولت بر كارايي كلي بانك هاي تجاري تونس بوده است. وب[2] در سال 2004 از رويكرد تحليل پنجره اي جهت ارزيابي كارايي نسبي سطوح بانك هاي خرده انگلستان در طول دوره 1982 تا 1995 استفاده كرده است. از نتايج اين مطالعه برمي آيد كه روند كارايي بانكهاي مورد مطالعه در اين دوره نزولي بوده است. اسميلد[3] در سال 2004 تركيبي از تحليل پنجره DEA را با شاخص بهره وري Malmquist جهت ارزيابي عملكرد پنج بانك كانادايي در طول دوره بيست ساله (1981تا2000) استفاده كرده است. اوكيران[4] در سال 2004 از تكنيك تحليل پنجره جهت ارزيابي تغييرات كارايي فني بانك هاي تجاري استراليا استفاده كرده است. سوفيان[5] در سال 2005 با استفاده از تكنيك تحليل پنجره به بررسي روند كارايي در گروه بانك هاي تجاري سنگاپور در طي سال هاي 1993 تا 2003 پرداخته است.
در روش تحلیل پوششی داده ها هرچه بتوان ورودی ها و خروجی های بیشتری را برای محاسبه کارایی وارد مدل کرد، رقم محاسبه شده به رقم واقعی نزدیکتر است. اما متاسفانه اطلاعات بانک به سادگی در دسترس هر فرد قرار نمی گیرد. بنابراین در این تحقیق بایستی به اطلاعات مالی بانک ها در قالب صورت های مالی آن ها بسنده کرد. همچنین منابع مورد استفاده در مورد روش تحلیل پنجره ای محدود به چند مقاله کوتاه که در بررسی پیشینه تحقیق آمده است، می باشد.
کارایی: نسبت بازده واقعی به بازده مورد انتظار
بهره وری: نسبت خروجی به ورودی
DEA : تکنیکی از تکنیک های برنامه ریزی خطی که برای لرزیابی عملکرد نسبی واحدهای تصمیم بکار می رود.
DMU : واحدهایی که عملکرد آن ها مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.
تحلیل پنجره ای: یکی از تکنیک های DEA می باشد که با الهام از منطق میانگین متحرک، عملکرد هر DMU را در یک دوره زمانی خاص با عملکرد آن در دوره های دیگر و نیز با عملکرد آن با واحدهای تصمیم دیگرمقایسه می کند.
شاخص مالم کوئیست: شاخصی که جهت اندازه گیری تغییرات بهره وری مورد استفاده قرار می گیرد و رشد را به دو مولفه رشد در اثر تحولات تکنولوژیکی و رشد در اثر تغییرات کارایی تجزیه می کند.
كوشش هاي اقتصادي انسان همواره معطوف بر آن بوده كه حداكثر نتيجه را با كمترين امكانات و عوامل موجود به دست آورد. اين تمايل را مي توان دستيابي به كارايي و بهره وري بالاتر ناميد. بهره وري مفهومي جامع و دربرگيرنده كارايي است كه افزايش آن به منظور ارتقائ سطح زندگي؛ رفاه و آسايش و آرامش انسان ها همواره مدنظر دست اندركاران سياست و اقتصاد بوده است. امروزه مساله كارايي به دليل تخصيص و استفاده بهينه از نهاده ها داراي اهميت نهايي مي باشد.
تا کنون تعاریف مختلفی از بهرهوری و کارایی و به تبع آن روشهای متفاوتی برای اندازهگیری آن ارایه شده است. اين فصل شامل دو بخش است: بخش اول، كارايي و بهره وري، بخش دوم تحليل پوششي داده ها و مالم كوئيست مي باشد. ابتدا به تعریف بهرهوری و کارایی و انواع آن پرداخته و سپس روشهای اندازهگیری آنها بیان میشود. در نهایت روش تحليل پوششي داده ها و شاخص مالم كوئيست آورده شده است.
تا کنون تعاریف مختلفی از بهرهوری و کارایی و به تبع آن روشهای متفاوتی برای اندازهگیری آن ارائه شده است. لذا در این فصل ابتدا به تعریف بهرهوری و کارایی و انواع آن پرداخته و سپس روشهای اندازهگیری آنها بیان میشود.
عبارت بهرهوري در ادبيات اقتصادي معاني گوناگوني دارد. واژه بهرهوري در لغت به معناي "قدرت توليد، بارور و مولد بودن" است. سادهترين تعريف از بهرهوري آن را «نسبت بين مقدار معيني محصول و مقدار معيني از يك يا چندعامل توليد» ميداند. ( فرهنگ، منوچهر- فرهنگ علوم اقتصادي)
در تعريف فوق نسبت به نوع عاملي كه در نظر گرفته ميشود، نوع بهرهوري نيز متفاوت خواهد بود. مانند بهرهوري نيروي كار و سرمايه. اگر كليه عوامل در نظر گرفته شود بهرهوري كل عوامل توليد (که رابطه بین میزان بازده و مجموع منابع مصروفه رابیان میکند) را خواهيم داشت. (ابطحی و کاظمی 1383 :5 و6)
در واقع بهرهوری بهطور معمول رابطه بین کمیت کالاها یا خدمات تولید شده (ستاده) و کمیت نیروی کار، سرمایه، زمین، انرژی و دیگر منابع برای تولید آن (نهاده) را نشان میدهد. هنگام اندازهگیری، بهرهوری غالبا بعنوان رابطه بین ستاده و مقدار یگانهای از داده مثل نیروی کار یا سرمایه بررسی میشود. زمانیکه مقادیر یا شاخصهای ورودی چندگانهای وجود دارد معادله بسیار پیچیده میشود و حتی نیاز به وزندهی ذهنی دارد. این جایی است که به ظاهر تعریف سادهای از ستاده در برابر داده، پیچیده و گمراهکننده است.(اسمیت1383: 19) در ادبیات دینی ما نیز بر بهرهوری تأکید شده است. بعنوان مثال امام کاظم (علیهالسلام) میفرمایند «هر که دو روزش برابر باشد زیان دیده است.»
پس از روشن شدن مفهوم بهرهوري بهتر است كه اصطلاحات توليد، كارایي و اثربخشي[2] معرفي و ارتباط آنها با بهرهوري ارایه شود. زيرا در برخي موارد، به اشتباه، اين عبارات بجاي هم بكار گرفته ميشوند.
از نظر برخي افراد بهرهوري به معني توليد است. اما توليد را ميتوان بيشتر كرد بدون آنكه بهرهوري افزايش يابد. واژه توليد اصولاً بر حجم (ميزان) كل توليد دلالت دارد، در حالي كه بهرهوري، توليد را در ارتباط با نهادهها، توضيح ميدهد. به عبارت دیگر:
نهاده / ستاده = بهره وری
بهرهوري به چگونگي ميزان كارایي توليد و درجه اثربخشي آن ارتباط دارد.
كارایي انجام درست كارهاست. كارایي از نظر اقتصادي عبارتست از نسبت توليد كالاها يا خدمات نهايي به منابع بكار رفته در آن. لذا صرفاً به افزايش كمي توليد دلالت دارد.
اما اثربخشي مقولهاي هدفدار است. اين مفهوم بر بهتر و در جهت هدف انجام دادن كارهاي درست دلالت دارد. اثربخشي برخلاف كارایي، روشي است كه چگونگي تحقق اهداف را ميسنجد.هر چه فعاليتهاي به ظاهر مختلف و با جهتهاي متفاوت در يك سازماني بهتر بتواند در جهت هدف نهايي سازمان همسو شوند، اثر بخشي نيز افزايش مييابد. (ابطحی و کاظمی 1383: 8)
با توجه به موارد مطرح شده، چگونگي تحقق مجموعهاي از اهداف، نشان دهنده اثربخشي و چگونگي بكارگيري منابع جهت تحقق اين اهداف گوياي كارایي است و بهرهوري در برگيرنده اين دو مفهوم به این صورت است:
اثربخشي+ كارایي = بهرهوري
انجام كارهاي درست + انجام درست كارها = بهرهوري
لازم به ذکر است در برخی منابع حاصل ضرب اثربخشی و کارایی را بهرهوری تعریف کردهاند.
با توجه به مطالب فوق بهرهوري انجام کارهای درست بهصورت صحیح میباشد.(ابطحی و کاظمی1383: 10)
بسته به اينكه در محاسبات مربوط به اندازهگيري بهرهوري، يك عامل يا تمامي عوامل موثر در فرآيند توليد مدنظر باشد، بهرهوريجزیي[3] يا بهرهوري كل[4] را خواهيم داشت.
در صورتي كه اندازهگيري بهرهوري عوامل مختلف به شكل جداگانه مدنظر باشد، اصطلاحاً آن را بهرهوري جزئي مينامند.
بهرهوري جزئي به دو صورت بهرهوري نهايي[5] و بهرهوري متوسط[6] قابل محاسبه است. بهرهوري نهايي عبارتست از مقداري كه هر واحد اضافی عامل ورودي به ستاده كل اضافه ميكند. و بهرهوري متوسط به ميزان ستاده به ازاي هر واحد داده اطلاق ميشود.بهرهوری عوامل تولید در واقع همان بهرهوری جزئی میباشد.عوامل سرمايه، نيروي كار، مواد واسطه (مانند مصالح و مواد خام و .... )، انرژي (مانند نفت، گاز و ....) و تكنولوژي از مهمترين عوامل موثر در بهرهوري محسوب ميشوند.
براي محاسبه شاخص بهرهوري هر يك از عوامل توليد، بايد شاخص توليد در آن سال را به شاخص عامل توليد موردنظر درهمان سال تقسيم نمود. بعنوان مثال شاخص بهرهوري نيروي كار عبارتست از:
: شاخص بهرهوري نيروي كار در سال t
: شاخص توليد در سال t
:شاخص نيروي كار (تعداد شاغلين) در سال t
در شرايطي كه هدف، اندازهگيري بهرهوري مجموع عوامل تولید باشد بايد تركيب وزني عوامل توليد را يكجا در نظر گرفته و بر آن اساس بهرهوري را محاسبه نمود، كه در آن صورت بهرهوري كل عوامل را خواهيم داشت.(ابطحی و کاظمی1383: 55)
استفاده از شاخص بهرهوري جزئي براي مقايسه بهرهوري دو بنگاه متفاوت در يك زمان يا يك بنگاه در دو زمان مختلف، نتايج گمراهكنندهاي بدنبال خواهد داشت. زيرا ممكن است عدد بهرهوري يكي از عوامل توليد در طي دوره مورد مطالعه افزايش يافته باشد، در صورتي كه اين افزايش بدليل استفاده (كاربرد) بيشتر ساير عوامل توليد بوده است. و در واقع بهرهوري افزايش نيافته است.
براي جلوگيري از چنين نتايج گمراهكنندهاي، براي مقايسه بهرهوري يك بنگاه در دو زمان متفاوت يا دو بنگاه در يك زمان، استفاده از شاخص بهرهوري كل عوامل پيشنهاد ميشود. اين شاخص از نسبت بين شاخص كل توليدات و شاخص كل عوامل توليد بدست ميآيد.
فابریکانت[7] بهرهوری را این گونه تعریف میکند:"هنگامی که مجموعه محصول تولید شده را در مقابل مجموعه نهادهها یا دادهها به سنجش میگیریم - یعنی محصول را با مجموعه منابعی که در ایجاد آن بکار گرفته و مصرف شده و به هر یک بر حسب مورد ضریب ویژهای داده شده است مورد مقایسه قرار دهیم– بهرهوری مجموعه عوامل حاصل میشود. در این مورد زمانیکه که بخواهیم مخرج کسر را موزون کنیم و به هر یک از عوامل وزن دهیم، مشکل بوجود میآید."
با توجه به تعریف فوق شاخصهاي متعددي براي اندازهگيري بهرهوري ارایه شده است که از آن جمله عبارتند از:
1- شاخص كندريك: [8]کندریک شاخصی را برای اندازهگیری بهرهوری واحدهای مورد ارزیابی ارایه نمود که در این شاخص نسبت شاخص تولید به مجموع وزنی عوامل تولید در نظر گرفته شده است.
نحوه محاسبه این شاخص به صورت زیر میباشد:
يا:
که در آنILt شاخص نیروی کارو WIوزن نیروی کار، IKt شاخص سرمایه و WKوزن شاخصسرمایه، IMt شاخص مواد اولیه و WM وزن آن، IEtشاخص انرژی و WEوزن این شاخص و IYt شاخص تولید در سال tمیباشند. IPTtنشاندهنده شاخص بهرهوری کل در سال t است.
این شاخص در مواردی قابل استفاده میباشد که چند عامل تولید برای تولید یک محصول بکار میروند.
2- شاخص ترنكوئيست- تيل[9]: محاسبه شاخص ترنکوئیست-تیل صورت زير میباشد:
كه در آن:
TFPI شاخص بهرهوري كل عوامل توليد، مقدار نهاده iام در سال های صفر و t ، مقدار محصول iام در سال های صفر وt ،سهم محصول iام در سال های صفر وtوبه ترتیب سهم نهاده iام از کل هزینه در سال های صفر و t..(سلامی و طلاچی لنگرودی 1381: 39)
با توجه به فرمول محاسبه، ملاحظه میشود برای محاسبه این شاخص نیاز به اطلاعات قیمتی میباشد که در موسسات خدماتی معمولا در دسترس نیست. لذا در موسسات خدماتی به طور معمول از این شاخص استفاده نمیشود.
3-شاخص مالم كوئيست[10]:این شاخص در واقع تغییرات بهرهوری کل را اندازهگیری میکند. شاخص مالم كوئيست ابتدا در سال 1953 توسط شخصي بنام مالم كوئيست در زمينه تئوري مصرف با استفاده از تابع فاصله بيان شد. سپس در سال 1982 توسط کیوس و همکاران[11] در چارچوب تئوري توليد مطرح گرديد.
سپس فار و همکارانش در سال 1989براي محاسبه شاخص مالم كوئيست از روش تحليل پوششي دادهها استفاده کردند. اين شاخص تفكيك تغییرات بهرهوري کل را به دو جزء عمده آن يعني تغييرات تكنولوژي و تغييرات كارایي ميسر ساخته است. از مزاياي ديگر اين شاخص اين است که براي محاسبه نياز به اطلاعات قيمتي نهادهها و ستادهها ندارد.
در اين مطالعه براي محاسبه تغییرات بهرهوري کل، از شاخص مالم كوئيست استفاده شده است.
[1]Productivity
[2]- Effectiveness
[3] -Partial Productivity
[4] -Total productivity
[5] -Marginal Productivity
[6]Average Productivity
[7]Fabricant
[8]-Kendrick John.W
[9]Tornquist-Teal
[10]Malmquist
[11]Caves, Christensen & Diewert
مبلغ واقعی 16,000 تومان 50% تخفیف مبلغ قابل پرداخت 8,000 تومان
محبوب ترین ها
پرفروش ترین ها