چكيده فصل اول:

نقاشي كودك يك پيام است، آنچه را كه او نمي‎تواند به لفظ درآورد به ما انتقال مي‎دهد. بررسي و درك زبان نقاشي اطلاعات ارزنده‎ايي را در اختيار والدين و مربيان و روانشناسان و همه كساني مي‎گذارد كه خواهان درك و دريافت راز و رمز جهان كودك هستند، اكتشاف نظامدار اين قلمرو به آخرين دهه‎هاي قرن گذشته بازمي‎گردد و بر قوانيني متكي است كه خط‎شناسي نيز از آن سود جسته است.

بيان مسئله:

با توجه به گسترش پژوهشهاي تجربي در زمينه روانشناسي كودك به ويژه به كمك دانش رفتاري و داده‎هاي اساسي كه روانشناسي سنجشي در مورد پرورش سيستم عصبي و مركزي ارائه داده‎اند، نگرش بزرگسالان در جهات گوناگون رفتاري كودكان دستخوش تغييرات مختلفي شده است. بنا به تحقيق (ورپيلو) دو روند اساسي در توسعه و پيشرفت درك كودك مؤثر واقع مي‎شود كه يكي تشخيص شناخت اشياء و ديگري تمايز بين آنهاست.

اهداف پژوهش

الف: استفاده از نقاشي به عنوان وسيله‎اي ساده براي سنجش رشد شناختي.

ب: به دست آوردن ارتباط بين جنسيت و رشد شناختي.

ج: به دست آوردن ارتباط بين سن و رشد شناختي.

اهميت پژوهش:

در عصر حاضر هر روز كه مي‎گذرد هنر كودكان اهميت بيشتري مي‎يابد و به خاطر تأثيري كه روانشناسي و علوم تربيتي از آن به عمل مي‎آورد همپاي ديگر هنرهاي مختلف رو به تكامل و پيشرفت است، هنر و نقاشي كودكان گواه راستيني بر حقايق اجتماعي و روانشناسي است.

 

فرضيه:

سطح تحول‎يافتگي (رشد شناختي) در دختران بالاتر از پسران است.

تعاريف عملياتي:

الف: تعريف رشد شناختي: رشد شناختي به تغييراتي مربوط مي‎شود كه در حوزه فعاليت ذهني روي مي‎دهد و احساس، ادراك، حافظه، تفكر، استدلال و زبان را شامل مي‎شود.

ب: تست آدمك رنگي: اين آزمون در سال 1977 توسط ژاكلين روآيه روانشناس فرانسوي ابداع و هنجارگزيني شده است.

ساير فرضيه‎ها:

1- بين نمرات مقياس سر دختران 6 ساله با نمرات سر پسران 6 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

2- بين نمرات مقياس سر دختران 7 ساله با نمرات سر پسران 7 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

3- بين نمرات مقياس سر دختران 8 ساله با نمرات سر پسران 8 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

4- بين نمرات مقياس سر دختران 9 ساله با نمرات سر پسران 9 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

5- بين نمرات مقياس طرح بدن دختران 6 ساله با نمرات طرح بدن پسران 6 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

6- بين نمرات مقياس طرح بدن دختران 7 ساله با نمرات طرح بدن پسران 7 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

7- بين نمرات مقياس طرح بدن دختران 8 ساله با نمرات طرح بدن پسران 8 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

8- بين نمرات مقياس طرح بدن دختران 9 ساله با نمرات طرح بدن پسران 9 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

9- بين نمرات مقياس طرح لباس دختران 6 ساله با نمرات طرح لباس پسران 6 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

10- بين نمرات مقياس طرح لباس دختران 7 ساله با نمرات طرح لباس پسران 7 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

11-بين نمرات مقياس طرح لباس دختران 8 ساله با نمرات طرح لباس پسران 8 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

12- بين نمرات مقياس طرح لباس دختران 9 ساله با نمرات طرح لباس پسران 9 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

13- بين نمرات كلي دختران 6 ساله با نمرات كلي پسران 6 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

14- بين نمرات كلي دختران 7 ساله با نمرات كلي پسران 7 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

15- بين نمرات كلي دختران 8 ساله با نمرات كلي پسران 8 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

16- بين نمرات كلي دختران 9 ساله با نمرات كلي پسران 9 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

17- بين نمرات كلي دختران 6 ساله با نمرات كلي دختران 7 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

18- بين نمرات كلي دختران 7 ساله با نمرات كلي دختران 8 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

19- بين نمرات كلي دختران 8 ساله با نمرات كلي دختران 9 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

20- بين نمرات كلي پسران 6 ساله با نمرات كلي پسران 7 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

21- بين نمرات كلي پسران 7 ساله با نمرات كلي پسران 8 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

22- بين نمرات كلي پسران 8 ساله با نمرات كلي پسران 9 ساله تفاوت معناداري وجود دارد.

23- بين نمرات كلي دختران با نمرات كلي پسران تفاوت معناداري وجود دارد.

24- بين نمرات كلي دختران با افزايش سن تفاوت معناداري وجود دارد.

25- بين نمرات كلي پسران با افزايش سن تفاوت معناداري وجود دارد.

نتايج به دست آمده براساس فرمول ‎t تفاوت معني‎دار رشد شناختي در دو گروه پسران و دختران را نشان مي‎دهد يعني دختران در اين تست برتري خود را نسبت به پسران نشان دادند و از فرضيات مطرح شده به جز فرضيات 22-21-19-17-9-6-5-2-1، فرضيات ديگر تأييد شدند.

 

 

 

فصــل اول

مقدمه:

نقاشي كودك يك پيام است آنچه را كه او نمي‎تواند به لفظ درآورد و به ما انتقال دهد. بررسي و درك زبان نقاشي، اطلاعات ارزنده‎ايي را در اختيار والدين، مربيان، روانشناسان و همه كساني مي‎گذارد كه خواهان درك و دريافت راز و رمز جهان كودك هستند اكتشاف نظامدار اين قلمرو به آخرين دهه‎هاي قرن گذشته بازمي‎گردد و بر قوانيني متكي است كه خط‎شناسي نيز از آنها سود جسته است. همچنين ديدگاه روان تحليل‎گري براساس بررسي گستره معاني نمادهائي كه در خوابديده‎ها و اسطوره‎ها، افسانه‎ها و در زندگي بازيافت مي‎شوند به غناي آن در قرن حاضر كمك كرده است. كودك همه مسائل خود را به واسطه نقاشي به تجربه درمي‎آورد و خود را مي‎آزمايد و من خويشتن را بنا مي‎كند.

خطوط ترسيمي، انعكاسي از دنياي هيجاني او هستند و نقاشي به تنهايي به منزلة جهاني است كه به موازات افزايش هشياري و دگرگوني‎هاي كودك متحول مي‎گردد. (دادستان، پريرخ، 1374، ص 1)

بيان مسئله:

با توجه به گسترش پژوهشهاي تجربي در زمينه روانشناسي كودك به ويژه به كمك دانش رفتاري و داده‎هاي اساسي كه روانشناسي سنجشي در مورد پرورش سيستم عصبي مركزي ارائه داده‎اند، نگرش بزرگسالان در جهات گوناگون رفتار كودكان دستخوش تغييرات مختلفي شده است. (فراري، 1371، ص 7)

نقاشي كودك نيز در مراحلي كه حوادث را دسته‎بندي و عرضه مي‎كند و روند تجديدي و تكامل يافته‎اي را از زمان خط خطي كردن، تا زماني كه خطوطي معنادار و بالاخره مبتني بر قوانين پرسكتيو و شالوده منطقي رسم مي‎كند مي‎توان چيزي شبيه خواب و رويا معني كرد. نقاشي نيز مثل خواب و رويا به كودك امكان مي‎دهند تا اطلاعات و اعمالي را كه از دنياي بيرون كسب مي‎كند از هم جدا سازد و سپس آنها را دوباره تنظيم كند. در نقاشي همانند خواب و رويا كودك خود را از ممنوعيتها رها مي‎سازد و با ما در حالتي ناخودآگاه دربارة مسائل كشفيات و دلهره‎هايش صحبت مي‎كند به همين دليل اگر آموزش نقاشي را در پايه صحيح نقاشي قرار دهيم و در آن به كودكان از سنين پايين تمرين كپي و تقليد كردن را بياموزيم اشتباه بزرگي مرتكب شده‎ايم. «فراري، 1371، ص3)

پرورش قدرت بيان نقاشي، فقط وابسته به تكامل جسمي كودك نيست. بلكه با درك و شعور او نيز در ارتباط است. اين ادراك در بدو تولد بسيار جزئي است. ولي با پيشرفت سن، مطبوع و ظريف مي‎شود. در حقيقت چون مي‎توان گفت: كه چون كودك هنوز مهارت كافي ندارد بنابراين نمي‎تواند خوب نقاشي كند. حتي يك فرد بالغ هم اگر بخواهد با پاهايش خانه‎اي را رسم كند، خواه ناخواه، اثري درهم و برهم به دست خواهد آمد ولي اين اثر بسيار كاملتر از نقاشي كودك خواهد بود. با وجود اين كودك از همان آغاز خط‎نگاري از اينكه سه وجه چشم، مغز و دست خود را به كار مي‎اندازد لذت مي‎برد. بنا به تحقيق (دورپيلو) دو روند اساسي در توسعه و پيشرفت درك كودك مؤثر واقع مي‎شود كه يكي تشخيص شناخت اشياء و ديگري تشخيص تمايز آنهاست. «دادستان، پريرخ، 1374، ص 31)

 

 

اهداف پژوهش:

رشد شناختي به تغييراتي مربوط مي‎شود كه در حوزه فعاليت ذهني روي مي‎دهد و احساس و ادراك، حافظه، تفكر، استدلال و زبان را شامل مي‎شود ما بتدريج تعداد زيادي مهارتهاي ذهني مهم كسب مي‎كنيم. مثلاً در مقايسه با كودكان به راحتي مي‎توانيم درباره مفاهيم انتزاعي مثل دموكراسي عدالت و اخلاق فكر كنيم، علاوه برآن مي‎توانيم موقعيتهاي فرضي در نظر بگيريم و براي يك مسئله معين به طور ذهني راه‎حلهاي بسياري پيدا كنيم و تجربه‎هاي ذهني خاص خود را پيش ببريم و به شيوه‎هاي تكرار خود جهت دهيم. (جيمز دبليو و وند رزندن، 1376، ص 30) و نقاشي در حقيقت شكلي از كنش نشانه‎يي است كه در حد فاصل بين بازي كنايه‎ايي و تصوير ذهني قرار دارد و از طرفي مثل بازي كنايه‎ايي موجود همان لذت‎ كنشي و همان خودمختاري در تعيين سرنوشت افعال خويش و از طرف ديگر مثل تصوير ذهني در واقع يك قسم كوشش است براي تقليد از واقعيت. لوكه نقاشي را يك نوع بازي تلقي مي‎كند اما اين را هم بايد گفت كه نقاشي حتي در اشكال ابتدايي خود هر چيزي را با هر چيز ديگر وفق نمي‎دهد و شبيه نمي‎سازد بلكه مثل تصوير ذهني بيشتر با سازگاري تقليدي وفق دادن من با واقعيت قابل مقايسه است. (ژان، پياژه، مترجم دكتر پورباقر، 1355، ص 90) و پژوهشگر در اين تحقيق قصد دارد نقاشي را به عنوان وسيله‎اي براي سنجش رشد شناختي به كار برد و اهداف ديگري كه پژوهشگر در اين تحقيق در نظر دارد به شرح زير مي‎باشد:

1- استفاده از نقاشي به عنوان وسيله‎اي ساده براي سنجش رشدشناختي

2- به دست آوردن يك رابطه بين جنسيت و رشدشناختي

3- به دست آوردن يك رابطه بين سن و رشدشناختي

اهميت پژوهش:

در عصر حاضر هر روز كه مي‎گذرد هنر كودكان اهميت بيشتري مي‎يابد و به خاطر تأثيري كه روانشناسي و علوم تربيتي از آن به عمل آورده همپايي ديگر هنرهاي مختلف رو به تكامل و پيشرفت است و هنر نقاشي كودكان گواه راستيني بر حقايق اجتماعي و روانشناسي است.

نقاشي كودك به ما كمك مي‎كند تا به درك و فهم كودك و ارزيابي او از مسائل و محيط اطرافش آگاه شويم. (سيف نراقي، 1368، ص 83) كودكان با هنر نقاشي و داستانهاي مرتبط با آن جزئي از وجود يا ويژگيهاي خويش را نمايان مي‎سازند به اين دليل است كه اين ابزار وسيله مناسبي براي راه يافتن به دنياي پر رمز و راز آن تلقي مي‎شود. (سيف نراقي، 1368، ص 261)

هنگامي كه كودكان عادت به نقاشي مي‎كنند موفق مي‎شوند شخصيت خود را نيز بيان كنند در آن زمان است كه غالباً احساسات و الهاماتي را بيان مي‎كنند كه انسان به سختي مي‎تواند باور كند كه آنها با چنين شيوه‎ايي قادر به انجام آن باشند نقاشي كودكان به ما امكان مي‎دهد تا روند پرورش فكري آنها را بشناسيم و ببينيم آنها راجع به دنيا و اشخاصي كه با آنها زندگي مي‎كنند چگونه مي‎انديشند و بالاخره متوجه مي‎شويم كه چه آموخته‎اند و اثر محيط به پرورش آنها چه بوده و نگرش و مشكلات عاطفي آنها چيست؟ ولي روشن‎ترين نكته‎اي كه از نقاشي خود به خودي كودكان تراوش مي‎كند كشف ملموسي عالم است كه بزرگسالان آن را فراموش كرده‎اند. نمونه‎هاي منطق و مشكلات اين عالم فقط مربوط به دوران كودكي است كه هنوز با الگوهاي فرهنگي جامعه آشنا نشده است. اين موضوع براي كودكان عقب‎مانده نيز صادق است و آنچه نيز به آهستگي موفق به بيان دنياي خودش مي‎شوند. (فراري، 1371، ص 95-94)

فرضيه:

سطح تحول يافتگي (رشد شناختي) در دختران بالاتر از پسران است.