مقدمه :

تاريخ همواره شاهد نبردها و مصيبت هايي بوده که به دليل سرکشی نفس بشرپديدآمده اند ديروز صدای شمشيرها و امروز غرش انواع سلاح های جنگی راکسانی برپاکرده اند که يا تعليم نديده اند يا تعليم آنها همراه با تهذيب نفس نبوده پس هيچ گاه نبايد نقش و جايگاه ارزشمند معلم را ناديده گرفت . معلم امانتی خطير و پرارزش را دراختيار دارد و بايد امانتدار باشد اوچه درتربيت فرزندان درمحيط خانه وچه رهبری سياسی- اجتماعی نقش مهمی دارد وبايد برای معلم شرايطی فراهم باشد تا به اين وظيفه مهم خودجامعه عمل بپوشاند و درقرآن کريم نيز به نقش ارزشمند معلمان اشاره شده است و نهج البلاغه بهای معلم را با بهشت مقايسه کرده است . بهترين برنامه ها و غنی ترين محتوای آموزشی بدون وجود مربيانی کارآزموده و با انگيزه به ثمرنخواهد رسيد پس می توان با افزايش انگيزه در فردکارايي او را افزايش داد تا از اتلاف وقت و هدر رفتن نيروهای بالقوه جلوگيری کرد امروزه رابطه انگيزه وکارآمد بودن کارکنان و بازده سازمانی اهميت فراوان دارد . (گنجی 1376 ، ص 23 ) .

در دهه های اخيربه اين مطلب تأکيد شده است که آموزش و پرورش زيربنای توسعة اجتماعی ، اقتصادی ، سياسی و فرهنگی هرجامعه است . بررسی عوامل مؤثردر پيشرفت و ترقی جوامع نشان می دهدکه همة اين کشورها ، آموزش وپرورش توانمند وکارآمدی داشته اند . نگاهی به تاريخ ملل نيز بيان کنندة اين واقعيت است که دوران شکوفايي و درخشيدن آنها با رشد و پويايي نظام های آموزشی و پرورش آنان مقارن بوده است . از

سوی ديگرامروزه تعليم و تربيت آدمی را از دشوارترين ، ظريف ترين و پرثمرترين کارهای انسان می دانند . آن را امری پرارج ووقت گيرتوصيف می کنند دراين ميان معلمان برترين نقش را به عهده دارند و نقطة آغاز هم تحول آموزشی وپرورشی به شمار می روند همة کشورها به معلمان اثربخش و با انگيزه به عنوان يکی از ارکان اصلی آموزش و پرورش نياز دارند تا بتوانند جوانان خود را درقالب سيستم تعليم وتربيت خود پرورش داده و برای آينده ای بهتر مجهزکنند . ( تدريس حسنی ، 1378 ، ص 14 )

تحولات سريع آموزشی به طورچشمگيری نياز به ظرفيت سازی گسترده ذهن معلمان و شناخت بيشتر پيچيدگی های تعليم وتربيت را آشکارمی سازد و ميل آنان را برای افزايش دانش حرفه ای خود برمی انگيزد . ( بهرنگی ، 1384 ، ص 22 )

درسالهای اخير اهميت بررسی عوامل ايجادکنندة انگيزه در رفتار معلمان به منظور حل مشکلات آموزشی و تربيتی کشورها بيش ازگذشته مشهودگرديده است .

اکثرصاحبنظران،شناخت عوامل ايجادکنندة انگيزه درمعلمان راازعوامل مهم سازگاری معلم باشغل خودمی دانند و همچنين تأکيد دارندکه چنانچه معلم باانگيزة کافی درشغل خودحاضرشود،ميزان عملکردوکارايي اوافزايش می يابد.(تدريس حسنی،1378،ص20) و برطبق نظرمحقق دراين صورت ازروش های نوين آموزشی با انگيزة بيشتری استفاده می کند .

نظام آموزش وپرورش ،گرچه دارای معلمان دلسوز زيادی است مع هذا تعليم و تربيت

مطلوبی ندارد . به عبارت ديگر شرايط و وضعيت حاضر، مؤيد ومحرک فعاليت حرفه ای معلمان نيست ، درنتيجه نظام آموزش وپرورش به طورکلی دستخوش نابسامانی است که پيامدآن کاستی های متعدد ازجمله افت تحصيلی به عنوان نمونة بارزآن می باشد .تلاش برای اصلاح چنين وضعی بدون توجه به رشد حرفه ای معلمان وايجاد انگيزه جهت دستيابی و اجرای روشهای نوين تدريس کاری عبث و بيهوده است زيرا معلمان بيش ازهر عامل ديگری درپيشرفت فعاليت های تربيتی تأثيردارد .

دردنيای پيچيده امروز هيچ کس بی نياز ازتعليم وتربيت نيست . امروز فعاليت درمدرسه و آموختن ، خود بخش عظيمی از زندگی انسانها شده است ، ديگرنمی توان باطرزتلقی گذشته به شاگرد و تربيت او نگريست از برکردن بدون فهم مطالب درسی ، دلهره و اضطراب ناشی از امتحان وسرزنش معلمان و والدين هميشه موجب نفرت وگريز ازکلاس درس ومحيط آموزشی می شد . ( سعادتی ، 1378 ، ص 35 )

درگذشته که هدف های تعليم وتربيت منحصرا معطوف بود به انتقال تجارب و معلومات پيشينيان به نسل های نو ، فرآيند تدريس به شيوه معلم محوری اجرامی گرديد . اما با تحولاتی که به تدريج درقرون وسطی به بعد ونگرش نسبت به کودکان صورت گرفت

ديدگاههای مربيان نسبت به فرآيند آموزش دگرگون شد وانديشه های معلم محوری جای خود را درتعليم و تربيت به کودک محوری داد . ابدای روش های نوين تدريس و به کارگيری آنها درکنار روش های سنتی ، استفادة ناگزير وگسترده از ابزارهای آموزشی و علمی شدن شيوه های ارزشيابی مهمترين پی آمدهای اين تحولات ، تغييراتی است که در نظام های تعليم و تربيت درسطح جهانی ايجادگرديده است .

معلمين علاوه بربرخورداری از شخصيت برجسته ، می بايد آگاهی و شناخت از اصول و روش های جديد تعليم وتربيت کسب نمايند تا درکارخود موفق و مؤيد باشند امروز ما نمی توانيم صرفا به اتکای داشتن مدرک ديپلم و ليسانس يا بالاتر واردکلاس شويم زيرا شناخت شاگردان وآگاهی از فرآيند تدريس نخستين نيازی است که هرمعلم کارآمد بايد احساس کند .

روش های تدريس تا آنجا درامر آموزش اهميت داردکه گروهی از علمای تربيتی ، تسلط به روش های تدريس را مهمتر از دانش و اطلاعات علمی معلم دانسته اند . بنابراين لازم است که ما درجهت پيشرفت و تعالی ، همگام با جهان امروز از آخرين دستاوردهای نظام های پيشرفته تعليم و تربيت بهره گيريم . ( اندرسون [1]، 1377 ، ترجمة امينی، ص10، 11، 16 ) .

 

 

بيان مسئله :

با عنايت به اينکه يکی ازمشکلات نظام های آموزش وپرورش درسراسرجهان افت تحصيلی است وجامعة ما هم دراين رهگذر سالانة ميلياردها ريال از سرماية کشور را از دست می دهد و با توجه به اينکه روش های سنتی و بدون انعطاف گذشته دراين امر دخالت بسياری دارد وهمچنين دراين راستا نقش معلم در پيشگيری ازاين افت ، حياتی است و با عنايت به اينکه کسب علوم وفنون جديد درساية بهره گيری از روشهای نوين آموزشی امکان پذيراست و معلم درجهت دستيابی به اين هدف نقش اساسی را به عهده دارد لذا شناخت معلم وکشف نيازها وعوامل ايجادکنندة انگيزه های وی می تواند در اثر بخشی فرايند تدريس نوين باعث پويايي و رشد نظام يادگيری وکارايي نظام آموزش و پرورش شود و همچنين باتوجه به ارتباط بين انگيزة معلمان با عملکرد دانش آموزان و اينکه معلم با انگيزه دانش آموز با انگيزه بارمی آورد اين سئوال مطرح است که راهکارها و عوامل ايجادکنندة انگيزة معلمان چيست ؟ به نقل از رضوی 1373 : « باتوجه به اينکه بررسی های مختلف نشان می دهدکه فردی که نسبت به شغل خود انگيزة کافی را ندارد و از آن احساس رضايت نمی کند ، همواره تا آخرين روزهای زندگی شغلی خود ، هم خود رنج می برد و هم ديگران ؛ به ويژه اگر معلم باشد موجب نابسامانی های رفتاری ، عاطفی وآموزشی دانش آموزان می شود » .

باتوجه به اين زمينه ها برآن شديم تا راهکارهای ايجاد انگيزة معلمان را برای استفاده از

روشهای نوين آموزشی مورد مطالعه قراردهيم ودراين ميان به سئوالاتی از اين قبيل که : آيا بين نظرمعلمان درخصوص راهکارهای افزايش انگيزه درمعلمان برای استفاده از روشهای نوين آموزشی تفاوت معنی داری وجود دارد ؟

آيا بين ميزان تحصيلات ، عوامل سازمانی و محيطی ( روابط انسانی با مديروکارکنان و وجود امکانات ) ، عوامل مادی ومعنوی شغل ، سن ، جنس وسابقه کار وراهکارهای ايجاد و افزايش انگيزه درمعلمان رابطه معنی داری وجود دارد ؟ پاسخ دهيم .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

اهميت و ضرورت تحقيق :

اثربخشی آموزش تاحدود زيادی به اثربخشی معلمان مربوط است . درواقع بدون تأييد و تصديق معلمان ، حتی بهترين و غنی ترين مواد آموزشی نيز درقفسه های بايگانی به غبار فراموشی سپرده می شود . بنابراين جهت اصلاح وپيشرفت اساسی درکيفيت آموزش و پرورش دانش آموزان لازم است فرايند آموزش وچگونگی اثربخشی معلمان را در کلاس های درس مورد بررسی و مطالعه قراردهيم ودراين ميان توجه به عوامل انگيزشی معلمان می تواند در اولويت های اين بررسی قرارگيرد .

معلم ازيک سو بايد محتوا و روش های دانش زمان خود را به نسل جوان منتقل سازد و آنان را آمادة کشف انديشه های نوکند و ازسوی ديگر رشد جسمی ، شناختی و عاطفی آموزندگان را به گونه ای رهبری کندکه استقلال فکری ، مسئوليت اجتماعی ، قدرت ابتکار ، آزاد انديشی و دهها صفت ديگررا به صورت پايدار دردانش آموزان به وجود آورند . چنين امری بدون داشتن انگيزه های شغلی يکی از اهداف بسيار مهم و تعيين کنندة افزايش انگيزة معلمان درفرايند تدريس وکارايي نظام آموزش و پرورش می تواند باشد . ( اندرسون [2]، 1377 ، ترجمة امينی ، ص 5 )

به علاوه با عنايت به اينکه يکی ازمشکلات نظام های آموزش وپرورش درسراسرجهان افت تحصيلی است و جامعة ما هم دراين رهگذر سالانه ميلياردها ريال از سرماية کشور و ميلياردها ساعت از عمرمفيد قشرجوان که می بايست درمسير زندگی و قطع وابستگی از

کشورهای خارجی مصرف گردد ، به هدرمی رود . دراين راستا نقش معلم درپيشگيری از اين افت ، حياتی است . لذا شناخت معلم وکشف نيازها وعوامل ايجادکنندة انگيزة وی می تواند در اثربخشی فرايند تدريس نوين ، مؤثر باشد . از سوی ديگر اگربخواهند در کشوری پايه های توسعة اقتصادی و اجتماعی را بسازند و درجهت توسعة آن برنامه ريزی نمايند . قبل از هراقدامی زمينة چنين برنامه ای را درآموزش وپرورش آن کشور ايجاد می کنند چراکه پيشرفت کشور به وجود نظام آموزش وپرورش پويا و درسطح عالی بستگی دارد از اين روست که تمام جوامع به معلمان مجرب و باذوق و با انگيزه نياز دارند تا بتوانند جوانان مملکت را درقالب سيستم آموزشی نوين تربيت نمايند وآنها را درجهت پيشبرد اهداف جامعه آماده سازند . ( نريمانی ، 1380 ، ص 12 )

باتوجه به اينکه وظيفة معلمين درفرآيند آموزش ، تنها انتقال واقعيت های علمی نيست و معلمان بايد موقعيت مطلوب يادگيری را فراهم کنند و چگونه انديشيدن وچگونه آموختن را به شاگرد بياموزند و با توجه به اينکه با سازماندهی درست محيط آموزش وتعيين روشن هدف های آموزشی زمينه ی مناسب تجارب و فعاليت های آموزشی فراهم می آيدکه اين موجب می شود يادگيری خود به خود صورت گيرد .

معلم اگربا اصول و مبانی هدف های آموزش وپرورش ، ويژگی های شاگردان و نياز آنان روشها و فنون تدريس و ساير مهارت های آموزشی آشنايي نداشته باشدهرگز قادر نخواهد بود زمينة شکوفايي استعداد شاگردانش را فراهم کند . (رافقی ، 1380 ، ص 19)

دراين صورت ايجاد انگيزه در معلمان با ايجاد امکانات و منابع کافی و تهيه کتب مناسب با روشهای نوين تدريس و تشويق معلمان و ارزيابی از کارآنان براساس استفاده از روش های نوين آموزشی و دادن امکان به معلمين که بتوانند تجربيات عينی و عملی در زمينه ی تدريس خود پيدا نمايند ضروری می نمايد .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

اهداف تحقيق :

- بررسی راهکارهای ايجاد انگيزه در معلمان نسبت به استفاده از روش های نوين آموزشی

- بررسی تغيير درمنابع (کتاب های ) درسی و تأثيرآن در افزايش انگيزه معلمان

- بررسی تشکيل کلاس های آموزشی ضمن خدمت و تأثيرآن درافزايش انگيزة معلمان

- بررسی امکان ادامه تحصيل برای معلمان و افزايش انگيزه در آنها

- بررسی وجود امکانات بيشتر درمدرسه و تأثيرآن در افزايش انگيزة معلمان

- بررسی دايرکردن کارگاه های آموزشی و تحقيقی و تأثيرآن در افزايش انگيزة معلمان

- بررسی داشتن روابط انسانی با مديران و تأثيرآن درافزايش انگيزة معلمان

- بررسی شناخت روشهای نوين آموزشی ازطريق جزوه وکتاب و تأثيرآن درافزايش انگيزة معلمان .

 

 

 

 

 

 

 

سئوالات تحقيق :

باتوجه به نرخ افت تحصيلی که ازگذشته تاکنون به دلايل مختلف از جمله استفاده از روشهای سنتی و غيرمؤثر وجود داشته است و با توجه به اهميت يافتن روشهای نوين آموزشی و تأثيرفزايندة آنها در يادگيری دانش آموزان و همچنين باتوجه به اهميت نقش حياتی انگيزة معلمان در امر فرايند تدريس نوين و تأثير اين عوامل در رشد و پويايي نظام آموزش وپرورش درپژوهش حاضردرصدد هستيم که برای راهکارهای افزايش انگيزه در معلمان برای استفاده از روشهای نوين آموزشی به سئوالات زير پاسخ دهيم :

1- آيا بين نظرمعلمان درخصوص راهکارهای افزايش انگيزه در معلمان برای استفاده از روشهای نوين آموزشی تفاوت معنی داری وجود دارد ؟

2- آيا بين ميزان تحصيلات و راهکارهای افزايش انگيزه درمعلمان برای استفاده از روشهای نوين آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد ؟

3- آيا بين عوامل سازمانی و محيطی ( روابط انسانی با مديروکارکنان ووجود امکانات) و راهکارهای ايجاد و افزايش انگيزه در معلمان برای استفاده از روشهای نوين آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد ؟

4- آيا بين عوامل مادی ومعنوی شغل وراهکارهای ايجاد وافزايش انگيزه درمعلمان برای استفاده از روشهای نوين آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد ؟

5- آيا بين سن و راهکارهای افزايش انگيزه در معلمان برای استفاده از روشهای نوين

آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد ؟

6- آيا بين جنس و راهکارهای افزايش انگيزه درمعلمان برای استفاده از روشهای نوين آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد ؟

7- آيا بين سابقه کار و راهکارهای افزايش انگيزه در معلمان برای استفاده از روشهای نوين آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد ؟

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فرضيه های تحقيق :

1- بين نظرمعلمان درخصوص راهکارهای افزايش انگيزه درمعلمان برای استفاده از روشهای نوين آموزشی تفاوت معنی داری وجود دارد .

2- بين ميزان تحصيلات و راهکارهای افزايش انگيزه درمعلمان برای استفاده از روشهای نوين آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد .

3- بين عوامل سازمانی ومحيطی( روابط انسانی بامديروکارکنان ووجودامکانات)و راهکارهای ايجادوافزايش انگيزه درمعلمان برای استفاده ازروشهای نوين آموزشی رابطهی معنی داری وجود دارد .

4- بين عوامل مادی ومعنوی شغل و راهکارهای ايجاد و افزايش انگيزه در معلمان برای استفاده از روشهای نوين آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد .

5- بين سن و راهکارهای افزايش انگيزه درمعلمان برای استفاده از روشهای نوين آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد .

6- بين جنس و راهکارهای افزايش انگيزه درمعلمان برای استفاده از روشهای نوين آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد .

7- بين سابقه کار و راهکارهای افزايش انگيزه درمعلمان برای استفاده از روشهای نوين آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد .

 

تعاريف عملياتی :

راهکار :

ازنظرمحقق راهکار پيشنهاداتی است که برای بهبود و پيشبرد ( انجام کاری به مسئولان امر داده می شود ) .

انگيزه :

ازنظرمحقق عاملی درونی می باشدکه رفتار واعمال فرد را درجهت معينی هدايت می کند و دراو شوق و اشتياق برای انجام کاری را بوجود می آورد و دراثربوجود آمدن اين انگيزه فردکوششی را از ميان سايرکوشش هايش برای انجام کار مورد نظرانتخاب می کند .

روش های نوين :

ازنظرمحقق روشهای جديدی هستندکه جايگزين روشهای سنتی گذشته مانند : سخنرانی محض و بدون انعطاف می باشند و اين روشهای نوين تأثير بسياری دريادگيری دانش آموزان دارند .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تعاريف مفهومی انگيزه

اصطلاح انگيزه [3]درزندگی روزمره در حوزة وسيع تر ازمعنی کاربردی آن درروانشناسی بکارمی رود . زيرا تمام عادتها ، محرک های خارجی ، هيجانها و هدفها را شامل می شود ( علوی ، 1371 ، ص 121 )

کلمه ( Motivation ) از ريشة لاتينی ( Movere ) به معنای جنبش و حرکت مشق شده است و بنا براعتقاد « مان ( Munn ) » انگيزش تنها برباعث ها و انگيزه های ذاتی زياد يا درونی اطلاق می شود » .

همچنين تيوان و اسميت [4] ساختارلازم برای فعاليت يک موجود زنده را انگيزش می نامند ( اورنسون [5] ، ترجمة شکوکن ، 1370 ، ص 80 ) .

ابراهام مزلو [6] می گويد :

« قبل ازهرگونه تعريف از انگيزش فرد بايستی به عنوان يک کل وسازمان درنظرگرفته شود، بدين معنی که انگيزش برطرف کنندة نياز بخشی از موجود نيست ، بلکه کل يک موجود را برمی انگيزد . بنابراين در تعريف از انگيزش کاربرد عباراتی همچون نياز معدی دهانی يا نياز تناسلی بی معنی است . » ( مزلو ، 1370 ، ص 121 ، ترجمه احمد رضوانی)

موری [7] معتقد است که فرآيند انگيزش ازديدگاه نظريه پردازان مختلف تعاريف

 

گوناگونی دارد . اما همة روانشناسان دراين نکته متفق القولندکه : « انگيزش عاملی است درونی که رفتار شخص را برمی انگيزد و آن را جهت داده و هماهنگ می سازد واگرچه انگيزه را بطور مستقيم نمی توان مشاهده کرد ولی وجود آن را از روی رفتار شخص می توان استنباط کرد » ( خواجه زاده ، 1373 ، ص 45 ) .

به اعتقاد موری هرانگيزه معمولا دوعامل و عنصراساسی دارد . عنصراول سائق است که مراد از آن فرآيندهای درونی بخصوصی است که شخص را به عمل خاصی وامی دارد. عنصردوم پاداشی است که شخص به محض دستيابی به آن حالت انگيزش خود را از دست داده ورفتارش برای مدتی از حوزة سلطه انگيزه خارج می شود(خواجه زاده ، 1373 ، ص 46 ) .

انگيزش را می توان به طورکلی به عنوان نيرويي که سبب فعاليت می شود ، تصورنمود اين نيرو مبتنی برنيازها وخواسته های افراد است . ( ميرسپاسی ، 1375 ، ص 37 )

انگيزه از نظر روابط انسانی ، عبارت است از وسايلی که مدير به وجود می آورد تا به وسيلة آن ،کارمندان کوشش خود را برای رسيدن به هدف سازمان صرف کنند (حاتمی، سرمدی ، 1384 ، ص 55 ) .

در روانشناسی انگيزه را نوعی محرک می دانندکه موجود زنده را از درون به فعاليت وا می دارد و به آن « ديناميک رفتار » نيز می گويند .

درفرصت های يادگيری بعد از عوامل محيطی و وراثت مهمترين دليل تفاوت درعملکرد

يادگيری عامل انگيزه است و به اين خاطرجزء مباحث مديريت ، روان شناسی تربيتی ، روان شناسی اجتماعی و . . . آورده شده است . عوامل وراثت را نمی توان تغيير داد يا شرايط محيطی را تاحدودی می توان بهبود بخشيد ولی با افزايش و تقويت انگيزه می توان از اين دوعامل کمک گرفت و به خودشکوفايي رسيد . (فرخي ، 1378، ص 53 )

- دانستن اين نکته مهم است که بدانيم :

انگيزه قلب آموزش وپرورش است . انگيزش چند وجهی است و دو عامل مهمترآن همان برانگيختن ( فعال کردن ، انرژی زايي ) و انتخاب رفتاراست . درهرسازمانی انگيزه برای کار مهم و ضروری است و اين موضوع برای آموزش وپرورش و در رأس آن معلم بايد بيشترمورد توجه قرارگيرد زيرا معلمان سرمشق فضائل اخلاقی وسرشار از روح خدمتگزاری هستند . انگيزه حالت روانی است که رفتار را درجهت هدف يا اهداف نيرو، نيرو می بخشد فعال می سازد و هدايت می کند .( بال [8]، ترجمة مسدد ، 1373 ، ص8 )

برگزيده ای مختصر از تعريف های ارائه شده در زمينه انگيزه که نشان می دهدچگونه اين اصطلاح به کاربرده شده است :

- تأثيرهای همزمان بلافاصله درهدايت ، قوت و تداوم کنش ( اتکينسون [9]،1964)

 

[1] .Anderson

[2] . Anderson

[3] . Motive

[4] . Teevan & Smith

[5] Orenson

[6] . Maslow

[7] . Murray

[8] . ball

[9] . Atkison